آب آوردن زانو چیست؟
همانطور که میدانید زانو یکی از بخش‌های حرکتی بسیار مهم در بدن ماست که هر نوع آسیبی در آن مانع حرکت و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه میشود. آب آوردن زانو یکی از مواردی است که می‌تواند از حالت ضعیف تا شدید بسته به سن و وزن متفاوت باشد. معمولاً هرچه سن افزایش می‌یابد بخصوص در افراد چاق یا دارای اضافه‌وزن، احتمال بروز این آسیب بیشتر میشود. آنچه مهم است این است که بی‌توجهی به این بیماری می‌تواند شرایط را بددتر کند و فرد باید حتماً به‌محض دیدن علائم نزد یک پزشک متخصص معاینه شود تا اقدامات درمانی در اسرع وقت انجام گیرد. با ما همراه باشید تا شما را بیشتر با علائم و دلایل آب آوردن زانو آشنا کنیم.
فهرست مطالب:
آب آوردن زانو دقیقاً چیست؟
همه ما مقدار کمی مایعات در مفاصل خود داریم که مفصل زانو نیز از این قاعده مستثنی نیست. وظیفه این مایعات این است که هنگام حرکت مفاصل اصطکاک میان آن‌ها را کاهش دهد تا حرکتی نرم و با حداقل آسیب به مفاصل، انجام گیرد. آب آوردن زانو زمانی اتفاق می‌افتد که به دلایل مختلف این مایعات بیشتر از حد طبیعی خود شده و در اطراف مفصل جمع شوند. درواقع این مایعات معمولاً از گلبول‌های سفید خون و برخی مواد شیمیایی آزادشده، به‌علاوه گلبول‌های قرمز و روان کننده‌های طبیعی تشکیل می‌شوند. هنگامی‌که از ناحیه زانو آسیب ببینید، پاسخ طبیعی بدن تولید مایعات بیشتر برای محافظت از آن است. به همین دلیل گاهی اوقات، بخصوص زمانی که نسبت به درمان نزد متخصص بی‌توجه هستید، مایعات بیش‌ازحد تولیدشده و باعث آب آوردن زانو میشود.
به این نوع آسیب تورم زانو نیز می‌گویند. معمولاً آب آوردن زانو نتیجۀ آسیب‌های خارجی، عفونت‌ها و برخی بیماری‌هاست که در ادامه بیشتر توضیح خواهیم داد.
علائم آب آوردن زانو چیست؟
بیشتر اوقات، تورم زانو فقط روی یک زانو تأثیر می‌گذارد. در این شرایط ظاهر زانو به طور طبیعی دارای نقاط فرورفته در اطراف کشکک و پشت زانو است. وقتی زانو متورم میشود داخل آن آب جمع شده و این نقاط فرو رفته اصطلاحاً پر می‌شوند. علامت شایع دیگر این است که استخوان کشکک براحتی حرکت می‌کند و وقتی با دست آن را تکان می‌دهید، احساس می کنید کشکک در زانو بازی می‌کند و مثل حرکت کشتی روی دریاست. سایر علائم عبارتند از:
· احساس پری و سنگینی در زانو
· محدودیت زانو در خم کردن (زانو حداکثر 90 درجه خم میشود.)
· سخت شدن نشستن روی زمین
· سخت شدن استفاده از دستشویی ایرانی
· ناراحتی و درد هنگام بالا و پایین رفتن از پله
· سخت شدن نماز خواندن
علائم آب آوردن زانو در حالت شدید نیز عبارتند از:
· درد زیاد
· نقرس
· آرتریت (نوعی آرتروز و التهاب مفصلی)
· قرمزی
· احساس گرمی در زانو
توجه داشته باشید مواردی که گفته شد تنها برخی از علائم شایع آب آوردن زانو هستند و این بیماری می‌تواند علائم بسیار متعددی داشته باشد و گاهی حتی با درد همراه نیست. به همین دلیل تشخیص و نحوه درمان این بیماری بسیار پیچیده است و حتما باید توسط متخصص ارتوپد معاینه و درمان شود. گاهی نیاز است که از مایع درون مفصل زانو نمونه‌برداری شود و بررسی‌های تخصصی روی آن انجام گیرد. بنابراین هرگونه تغییر شکل و یا علائمی را در زانوهای خود مشاهده کردید در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه کنید تا در صورت بروز آسیب اقدامات لازم درمانی انجام گیرد.
چه عواملی باعث ایجاد آب آوردن زانو میشود؟
دلایل مختلفی وجود دارند که باعث آب آوردن زانو می‌شوند. در ادامه 12 تا از موارد بالقوه که مهم‌ترین دلایل بروز این بیماری هستند را برایتان توضیح خواهیم داد.
1. وارد شدن آسیب‌های مختلف به‌زانو
ضربه به استخوان‌ها، رباط‌ها، تاندون‌ها، منیسک یا غضروف مفصل زانو می‌تواند باعث درد و تورم شود. آسیب جدی می‌تواند باعث جاری شدن خون در مفصل زانو گردد که در نهایت منجر به آب آوردن زانو، گرما، سفتی و کبودی قابل‌توجهی میشود. این بیماری همآتروز نامیده شده و نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری دارد.
2. آرتروز زانو
تخریب غضروف مفصل زانو می‌تواند منجر به تولید بیش‌ازحد مایع مفصل گردد که باعث تورم زانو میشود. آب آوردن زانو به خاطر آرتروز زانو به‌طورمعمول با درد همراه است. در حقیقت، شواهد نشان می‌دهد افرادی که دچار درد شدید زانو در اثر آرتروز هستند، بیشتر دچار تورم زانو می‌شوند. آب آوردن زانو ناشی از آرتروز اغلب خفیف تا متوسط است. بنابراین وقتی تورم شدید باشد، احتمالاً یک مشکل دیگر باعث ایجاد این آسیب شده است. درمان‌های خانگی متعددی برای آرتروز زانو وجود دارد. پزشک همچنین می‌تواند درمان‌های پزشکی مانند فیزیوتراپی را تجویز کند و تزریقات درمانی انجام دهد.
3. بورسیت (غیر سپتیک یا سپتیک)
در این شرایط در سراسر بدن کیسه‌های ریز، نازک و پر از مایعی وجود دارند که بورس نامیده می‌شوند. این بالشتک‌های لغزنده اصطکاک بین استخوان و بافت نرم اطراف آن مانند پوست و عضله را کاهش می‌دهند. زانو دارای 11 بورس است و 2 مورد از آن‌ها بیشتر به بورسیت حساس هستند. وقتی یک بورس ملتهب میشود بورسیت نامیده میشود. بورس ملتهب زانو می‌تواند با مایعات اضافی پر گردد و باعث تورم یا آب آوردن زانو شود. در این حالت ممکن است حساسیت و درد وجود داشته باشد یا نباشد. متداول‌ترین انواع بورسیت زانو، بورسیت پیش از زایمان و بورسیت pes anserine است.
درحالی‌که بیشتر موارد بورسیت را می‌توان با مراقبت‌های پزشکی در منزل و غیر فوری درمان کرد، بورسیت سپتیک می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که یک بورس با میکروارگانیسم آلوده شده باشد. در این حالت بورس می‌تواند ملتهب شده و پر از چرک شود،زانو ورم کرده و یا قرمز به نظر برسد و دمای آن بالا برود. طوری که فرد تب داشته و یا در حالت بی حرکت نیز احساس ناراحتی کند.
4. نقرس
تجمع دردناک کریستال‌های اسید اوریک میکروسکوپی در مفصل باعث حمله نقرس میشود. این تورم غالباً شب‌ها، هنگام خوابیدن در رختخواب رخ می‌دهد. به‌طورمعمول به‌سرعت اتفاق می‌افتد و با درد، قرمزی و گرمای ناگهانی و طاقت‌فرسا همراه است. درحالی‌که نقرس به‌احتمال‌زیاد انگشت شست پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما معمولاً روی زانو و همچنین پاشنه پا، مچ پا و فرورفتگی پا نیز تأثیر می‌گذارد. عموماً حملات نقرس برای اولین بار در مردان 30، 40 و 50 ساله اتفاق می‌افتد.
درحالی‌که یک دوره نقرس معمولاً به‌خودی‌خود برطرف میشود، اما دارو و درمان پزشکی می‌تواند به تسکین درد و سایر علائم آن کمک کند. بسیاری از افراد با ایجاد تغییرات در رژیم غذایی نیز می‌توانند احتمال حملات نقرس در آینده و آب آوردن زانو را کاهش دهند.
5. Pseudogout
این حالت کمتر شایع بوده، اما مشابه نقرس است. pseudogout نیز به دلیل تجمع کریستال‌های میکروسکوپی در یک مفصل ایجاد میشود. در این شرایط بلورهای پیرو فسفات کلسیم می‌توانند در مفصل زانو جمع شده و باعث درد و تورم ناگهانی و شدید شوند. در این حالت ممکن است پوست مفصل آسیب‌دیده نیز تغییر رنگ دهد.
Pseudogout بیشتر در زانو رخ می‌دهد. بااین‌حال می‌تواند روی شانه، آرنج، مچ پا، مچ دست، بندهای بزرگ، مفصل ران یا ستون فقرات نیز تأثیر بگذارد. ممکن است هم‌زمان نیز بیش از یک مفصل را درگیر کند و با آرتریت روماتوئید یا آرتروز اشتباه گرفته شود. کهولت سن مهم‌ترین عامل خطر برای ایجاد این نوع آسیب است.
6. آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است که در پوشش ظریف مفاصل تأثیر می‌گذارد. آرتریت روماتوئید می‌تواند باعث آب آوردن زانو، سفتی، درد، حساسیت و قرمزی آن شود. در این شرایط هنگام فشار دادن ممکن است در زانو احساس اسفنجی کنید.
علاوه بر درد و تورم مفصل، آرتریت روماتوئید می‌تواند علائم دیگری مانند خستگی، تب درجه پایین و احساس عمومی ناخوشایندی را ایجاد کند. تشخیص و درمان به‌موقع آرتریت روماتوئید توسط متخصصین مجرب می‌تواند باعث به حداقل رساندن آسیب مفصلی در طولانی‌مدت شود.
7. کیست بیکر
تورم در پشت زانو می‌تواند نشان‌دهنده کیست بیکر باشد. این کیست ممکن است علائم دیگری نداشته باشد یا با درد و سفتی همراه باشد. این درد در طی برخی فعالیت‌ها، مانند صاف یا خم شدن زانو یا پس از ایستادن به مدت طولانی، بدتر میشود.
کیست بیکر وقتی اتفاق می‌افتد که یک بورس واقع در پشت زانو، به نام بورس پوپلیتئال، با مایعات اضافی پر شود. به همین دلیل نام دیگر کیست بیکر کیست پوپلیتئال است. اگرچه این شرایط ممکن است با درمان‌های خانگی به‌خودی‌خود برطرف شود، اما می‌توانید برای تخلیه مایعات و جلوگیری از آب آوردن زانو به پزشک متخصص مراجعه کنند.
8. آرتریت روماتوئید نوجوانی
در صورت بروز این بیماری درد و ورم مفاصل ممکن است باعث لنگی کودک شود یا دست‌وپا دچار اختلال در انجام فعالیت‌ها گردند. درد ممکن است در هنگام سفت شدن مفاصل بیشتر قابل‌توجه باشد. آرتریت روماتوئید نوجوانان اغلب مفاصل بزرگ، ازجمله زانو را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند هم‌زمان بیش از یک مفصل را درگیر کند.
کودکان مبتلا به آرتریت روماتوئید نوجوانان گاهی تب یا بثورات را نیز تجربه می‌کنند. در صورت ادامه علائم کودک به مدت یک هفته یا بیشتر، باید حتماً به متخصص مراجعه شود.
9. بیماری Osgood-Schlatter
شایع‌ترین بیماری مفاصل در اواخر نوجوانی و جوانی، بیماری Osgood-Schlatter یا التهاب تاندون کشکک در زانو است. این وضعیت می‌تواند باعث آب آوردن و دردناک شدن زانو شود. علاوه بر این، ممکن است قسمت بالای استخوان ران (در پایین زانو) برجسته شده و پوست این ناحیه هنگام لمس کردن حساس شود. روند تشخیص این آسیب احتمالا شامل گرفتن عکس با اشعه ایکس می‌باشد. خوشبختانه پس از تشخیص، این بیماری معمولاً در خانه قابل درمان است و با رشد کودک برطرف میشود.
10. آرتریت سپتیک
باکتری‌ها یا سایر میکروارگانیسم‌ها می‌توانند به لایه لطیف اطراف مفصل زانو نفوذ و مفصل را آلوده کرده و به‌طور بالقوه باعث ایجاد چرک شوند. تورم زانو همراه با درد و تب شدید زانو می‌تواند نشانه آرتروز سپتیک باشد. علائم این بیماری ممکن است به‌سرعت، در طی چند ساعت یا چند روز ایجاد گردند.
توجه داشته باشید که در این نوع بیماری اگر عفونت زمینه‌ای به جریان خون سرایت کند، می‌تواند زندگی را تهدید کند. بنابراین اگر مشکوک هستید که علائم شما ناشی از آرتروز سپتیک است، باید فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
11. آرتریت واکنشی (ازجمله سندرم ریتر)
انواع خاصی از عفونت‌های باکتریایی به‌عنوان‌مثال کلامیدیا و عفونت‌های دستگاه گوارش می‌توانند واکنش ایمنی التهابی را در بدن ایجاد کنند و ممکن است باعث درد و تورم مفاصل شود که به آن آرتریت واکنشی نیز می‌گویند. بعضی‌اوقات علائم آرتریت واکنشی خودبه‌خود یا با داروهای ضدالتهاب بدون نسخه برطرف می‌شوند. بااین‌حال، موارد جدی یا مزمن نیاز به درمان پزشکی دارند.
12. تومور
بااینکه این حالت نادر است، اما وجود تومور خوش‌خیم یا بدخیم می‌تواند باعث آب آوردن زانو شود. این تورم معمولاً همراه با درد است. درد ممکن است در شب یا هنگام شروع ورزش یا افزایش فعالیت بیشتر حس شود.
چه افرادی بیشتر در معرض خطر آب آوردن زانو هستند؟
هرکسی ممکن است در طول زندگی خود آسیب‌های زانو را تجربه کند. اما مواردی وجود دارد که می‌تواند خطر ابتلا به آب آوردن زانو را بیشتر کند، مانند:
· سن: به‌طورکلی احتمال بروز مشکلات زانو با افزایش سن بیشتر میشود.
· ورزش: ورزش‌های خاصی مانند کشتی، بسکتبال و فوتبال می‌تواند زانوها را خسته کرده یا باعث بروز آسیب شود.
· شغل: مشاغلی مانند باغبانی، بنایی و سایر موارد که افراد برای انجام آن نیاز به‌وقت گذاشتن روی زانو دارند.
· وزن: اضافه‌وزن به مفاصل زانوی شما فشار وارد می‌کند و می‌تواند منجر به تحلیل رفتن یا آب آوردن زانو شود.
آب آوردن زانو چگونه تشخیص و درمان میشود؟
هرکسی ممکن است به دلایل مختلف مانند فعالیت شدید برای چند روز زانودرد داشته باشد. در بسیاری از موارد، قرار دادن پاها روی صندلی و جلوگیری از خم شدن آن‌ها، استراحت، یخ و مسکن‌های بدون نسخه علائم شما را بهبود می‌بخشند. علائمی که مراجعه به پزشک متخصص را الزامی می‌کند عبارت‌اند از:
· وقتی شما میدانید که از ناحیه زانو آسیب جدی دیده‌اید.
· وقتی شما نمی‌توانید زانو را خم یا راست کنید.
· وقتی بیش از چند دقیقه نمی‌توانید بایستید یا راحت راه بروید.
· وقتی زانوی شما هنگام لمس گرم، قرمز یا بزرگ‌تر از دیگری است.
· وقتی حساسیت و درد در زانو با استراحت بهبود نمی‌یابد.
پزشک شما در مورد سابقه پزشکی شما سؤالاتی می‌پرسد. هرگونه مشکل قبلی در زانوها و فعالیت‌های بدنی را که انجام می‌دهید، مانند ورزش را باید برای پزشک توضیح دهید. او همچنین یک معاینه بدنی کامل، ازجمله بررسی دامنه حرکت شما را انجام می‌دهد. گاهی اوقات آزمایشات تصویربرداری مانند اشعه ایکس، ام آر آی، سی‌تی‌اسکن و سونوگرافی ممکن است به تعیین علت مشکل کمک کند.
در مرحله بعدی، گاهی پزشک شما تجویز می‌کند که خود مایعات را از زانو خارج کند. این کار با قرار دادن یک سوزن بلند و باریک در مفصل و بیرون کشیدن مایعات انجام میشود. این عمل ظرف چند دقیقه در مطب پزشک قابل انجام است. گاهی نیز بسته به علت ایجاد بیماری و شرایط فرد پزشک تنها برخی از داروها را تجویز می‌کند.
نمونه‌ای از مایعات برای بررسی موارد زیر مورد آزمایش قرار می‌گیرند:
· باکتری‌هایی که ممکن است باعث عفونت شوند.
· بلورها، پروتئین و گلوکز که ممکن است نشانگر نقرس یا سایر شرایط باشند.
· سلول‌های خونی که ممکن است آسیب‌دیدگی را نشان دهند.
جمع‌بندی
همانطور که ملاحظه کردید تنها افزایش سن باعث بروز آب آوردن زانو نمی‌شود. درواقع این آسیب همراه با علائم دیگر می‌تواند نشانه‌ی بیماری‌های مختلفی در ناحیه‌ی زانو باشد که حتماً باید تحت نظر متخصص مورد معاینه و درمان قرار بگیرد. درمان‌های خانگی ممکن است علائمی مانند درد را کاهش دهند، اما نمی‌توانند بیماری را به‌صورت ریشه‌ای درمان کنند.