نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات

دکتر کمر و ستون فقرات

وجود درد در ستون فقرات امروزه علاوه بر میانسالان در بین جوانان نیز شایع است و افراد را در هر رنج سنی وادار به مراجعه به دکتر کمر و ستون فقرات می‌کند. این مسئله می‌تواند ناشی از آسیب، فعالیت و برخی شرایط پزشکی باشد. افراد در هر سنی و بنا به دلایل مختلف می‌توانند تحت تأثیر کمردرد قرار گیرند. با افزایش سن، به دلیل عواملی مثل برخی بیماری‌ها احتمال بروز کمردرد افزایش می‌یابد. در برخی موارد کمردرد جدی نبوده و به خودی خود رفع می‌شوند. با این وجود گاهی کمردرد ناشی از مشکلات جدی‌تری مثل بیماری‌های دیسک پاره شده، عفونت ستون فقرات، عفونت کلیه، آرتروز است و در صورت عدم پیگیری می‌تواند باعث ایجاد اختلالات حرکتی غیرقابل برگشت شود. در ادامه به بررسی علائم اورژانسی دردهای ستون فقرات پرداخته‌ایم، در صورت وجود هر کدام از این موارد می‌توانید برای ویزیت توسط دکتر کمر و ستون فقرات حاذق به کلینیک تخصصی ما مراجعه نمایید.

درد ستون فقرات و کمر

درد ستون فقرات در ناحیه کمر (گودی کمر) و ناحیه گردنی (گردن) بسیار شایع است. کشیدگی و پیچ خوردگی عضلات کمر شایع‌ترین علت کمردرد است. به علاوه مهره‌های سینه‌ای می‌تواند محل درد ستون فقرات باشد، اما از آنجا که سفت و سخت تر هستند، ناحیه مهره‌های سینه‌ای بسیار کمتر از ستون فقرات کمری و گردنی آسیب می‌بینند.

ستون فقرات کمری و گردنی به دلیل نقش‌شان در تحمل وزن و مشارکت در حرکت، پیچ خوردن و خم شدن، مستعد کشیدگی هستند. کشیدگی عضله کمر هنگامی ایجاد می‌شود که فیبرهای عضلانی به طور غیرطبیعی کشیده یا پاره شوند. پیچ خوردگی کمر هنگامی ایجاد می‌شود که رباط ها - نوارهای بافتی سفتی که استخوان‌ها را به هم متصل می‌کنند - به طور غیرمعمول کشیده شوند. هر دوی این‌ها می‌توانند در اثر آسیب ناگهانی یا تدریجاً و در اثر استفاده بیش از حد ایجاد شوند.

دسته بندی انواع کمردرد کدامند؟

به طور کلی، کمردرد به دو دسته حاد و مزمن دسته بندی می‌شود:

کمردرد حاد: آن دسته از کمر دردهایی که ناگهان اتفاق می‌افتد و کمتر از سه ماه طول می‌کشد ، و

کمردرد مزمن: آن دسته از کمردردهایی که به تدریج ایجاد می‌شوند، با گذشت زمان، بیش از 12 هفته طول کشیده و باعث مشکلات طولانی مدت می‌شود.

با این حال، بیشتر افراد مبتلا به کمردرد، درد خفیفی را تجربه می‌کنند و در مدت کوتاه حمله بیماری دچار درد  شدیدتر می‌شوند. این مسئله می‌تواند تعیین کند که کمردرد آنها حاد یا مزمن است.

از سوی دیگر اطلاع از این نکته ضروری است که کمر درد حاد می‌تواند از چند روز تا چند هفته طول بکشد، در حالی که کمردرد مزمن دردی است که بیش از سه ماه طول می‌کشد.

تحت چه شرایطی فرد باید به دکتر کمر و ستون فقرات مراجعه کند؟

وقتی ستون فقرات کمر کشیده یا رگ به رگ شود، بافت‌های نرم ملتهب می‌شوند. این التهاب باعث درد شده و ممکن است باعث اسپاسم عضلانی شود. با وجود آنکه پیچ خوردگی یا کشیدگی کمر می‌تواند بسیار ناتوان کننده باشد، معمولاً هیچ یک از آنها به جراحی مغز و اعصاب نیاز ندارند.

گاهی درد ستون فقرات و کمر می‌تواند ناشی از موارد شدیدتری باشد که ممکن است نیازمند جراحی باشد. این مشکلات معمولاً شامل درد ستون فقراتی است که از قسمت پشت تا استخوان قدامی قفسه سینه در بازوها، پاها یا اطراف قفسه دنده انتشار می‌یابد. در صورت وجود چنین شرایطی ضروری است برای بررسی‌های بیشتر در اسرع وقت به دکتر کمر و ستون فقرات مراجعه نمایید.

وجود چه علائمی فرد را ملزم به مراجعه به دکتر کمر و ستون فقرات می کند

آن دسته از دردهای کمر، گردن و مهره‌های سینه‌ای که نیازمند جراحی نیستند معمولاً بافت نرم یا پارا نخاعی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، بدون آنکه به بازوها ، اطراف سینه یا پایین پاها انتشار بیابند. برعکس، درد ناشی از ستون فقرات که به اندام‌های تحتانی یا دیواره قفسه سینه انتشار می‌یابد بر فشار ساختاری روی اعصاب ستون فقرات دلالت دارد که در صورت عدم بهبودی وضعیت طی چند روز تا چند هفته با درمان‌های غیرجراحی، احتمالاً نیازمند بازنگری برای جراحی باشد. در چنین شرایطی فرد ملزم به مراجعه و مشورت با یک دکتر کمر و ستون فقرات است.

سایر علائم عبارتند از:

• سفتی در ناحیه کمر، محدودیت دامنه حرکتی
• عدم توانایی در حفظ وضعیت طبیعی بدن به دلیل سفتی و / یا درد
• اسپاسم عضلانی ناشی از فعالیت یا استراحت
• داشتن درد مداوم برای حداکثر 10-14 روز
• از دست دادن قابل توجه عملکردهای حرکتی مانند عدم توانایی در راه رفتن با نوک یا پاشنه پا.

علل عمده بروز درد ستون فقرات و کمر در فرد کدامند؟

• استفاده بیش از حد، کشیدگی یا آسیب دیدگی عضلات، رباط‌ها و دیسک‌هایی پشتیبان ستون فقرات
• وضعیت بد بدن
• فشار وارده روی اعصاب نخاعی ناشی از مشکلات خاص، مانند دیسک فتق
• شکستگی یکی از مهره‌ها
• آرتروز ناشی از تحلیل غضروف و نرم شدن مفاصل کوچک بین مهره‌ای در ستون فقرات
• درد میوفاشیال تاثیرگذار بر بافت همبند یک عضله یا گروهی از عضلات تأثیر

در موارد نادر، درد ممکن است به دلیل مشکلات دیگری مانند بیماری کیسه صفرا، سرطان یا عفونت ایجاد شود.

پنج نشانه که ثابت میکند کمردردتان نیازمند اقدام اورژانسی و مراجعه به دکتر کمر و ستون فقرات است؟

• درد شدید و ناگهانی به جای درد مداوم اما خفیف: این می‌تواند نشانگر پارگی عضله یا رباط یا مشکلی در اندام داخلی پشت یا پهلو باشد.
• درد منتشره: این درد به سمت ماهیچه‌ها یا پاها "حرکت می‌کند" یا منتشر می‌شود که می‌تواند نشان‌دهنده شرایط فشرده‌سازی عصب باشد.
• ضعف ناگهانی در پاها: ضعف اندام می‌تواند به دلیل فشردگی اعصاب در ستون فقرات به دلیل شرایطی مانند سیاتیک یا تنگی نخاع ایجاد شود. با این حال، ضعف ناگهانی پا نیز می‌تواند نشان دهنده سکته مغزی باشد.
• بی‌اختیاری: کمردرد همراه با ناتوانی در کنترل روده یا مثانه ممکن است نشانه‌ای از فشردگی جدی عصب یا عفونت ستون فقرات، مانند دیسکیت یا مننژیت باشد.
• بی حسی یا حس سوزن سوزن یا ماهیچه ران: این حالت به عنوان بیهوشی نخانی شناخته می‌شود و همچنین نشانه وجود یک بیماری عصبی یا ستون فقرات جدی است.

چنانچه ضعف پا، بی‌اختیاری و بی‌حسی را در کنار هم داشته باشید، ممکن است به سندرم دم اسبی (آسیب‌دیدگی ریشه‌های پایین اعصاب کمری و ریشه‌های خاجی) مبتلا باشید، یک بیماری جدی که با آسیب عصب نخاع مشخص می‌شود. این یک فوریت پزشکی است و بیماران معمولاً برای برداشتن فشار از روی اعصاب و کاهش آسیب دائمی نیازمند اقدام فوری جراحی خواهند بود.

از کجا بفهمیم کمردردمان جدی است یا خیر؟

در صورت بروز هر یک از شرایط زیر باید در اسرع وقت به دکتر کمر و ستون فقرات مراجعه نماییم:

• افزایش ناگهانی درد، ناراحتی، ضعف یا بی حسی
• از دست دادن عملکرد مثانه
• تب شدید
• درد شدید معده
• کاهش وزن غیرقابل توجیه
• درد ناشی از زمین خوردن یا ضربه شدید به کمر

چگونه می توان فهمید کمردرد عضلانی است یا ناشی از ستون فقرات؟

به طور معمول، درد ناشی از ستون فقرات کمی متفاوت از درد عضله خواهد بود. ممکن است درد شما بیشتر از نوع درد همراه با حس سوزش یا برق گرفتگی و یا درد شما دائمی باشد. با درد ناشی از آسیب‌های نخاع، احتمالاً درد شما به پا یا به ماهیچه‌ ران انتشار می‌یابد.

از کجا بفهمیم کمردردمان ناشی از مشکلات مربوط به دیسک است؟

علائم مشکلات دیسک شامل مواردی چون کمردرد، درد فزاینده کمر هنگام خم شدن مکرر یا نشستن طولانی مدت، افزایش درد کمر همراه با سرفه، عطسه، خنده یا تقلا کردن و انتشار درد، بی حسی یا حس سوزن سوزن به بازو یا پا در صورت تحریک اعصاب اطراف بواسطه دیسک خواهد بود. در صورت داشتن هر یک از این علائم برای پیگیری بیشتر در اسرع وقت به یک دکتر کمر و ستون فقرات مراجعه کنید تا در صورت جدی بودن، عدم درمان به موقع منجر به بروز عوارض جدی چون اختلالات شدید حرکتی غیر قابل برگشت در دست و پا و اندام‌های تحتانی؛ اختلالات اسفنکری، ادراری، مدفوعی و جنسی می‌شود.

چگونه می توان تشخیص داد که کمردرد مربوط به مشکلات کلیه است؟

درد کلیه معمولاً خیلی بالاتر و عمیق‌تر از کمردرد در بدن احساس می‌شود. چنانچه کلیه درد داشته باشید احتمالاً آن را در نیم تنه بالایی پشت خود حس کنید، نه در نیم تنه پایینی. برخلاف درد کمر، درد کلیه را معمولاً از یک سمت یا هر دو سمت، و در زیر قفسه دنده خود حس خواهید کرد.

چگونه می توان تشخیص داد کمردرد ناشی از بیماری ساکروئلیت است؟

ساکروایلییت التهاب مفصل (ساکروایلیاک) است که ستون فقرات و لگن شما را به هم متصل می‌کند. این بیماری می‌تواند باعث ایجاد درد در ناحیه کمر، ماهیچه‌های ران و بالای پاها شود. 

بیماری دژنراتیو دیسک چگونه منجر به کمردرد و ستون فقرات می شود؟

بیماری دژنراتیو دیسک می‌تواند باعث درد در کل ستون فقرات شود و آرتروز کمر که معمولاً باعث کمردرد می‌شود، معمولاً این دو مشکل با افزایش سن ایجاد شده و جزو بیماری‌های ساییدگی محسوب می‌شوند.

بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان چگونه منجر به کمر درد می شود؟

اسپوندیلیت آنکیلوزان یک آرتروز التهابی است که باعث انعطاف‌ناپذیری ستون فقرات بیماران می‌شود، از همین رو وضعیت بیمار به طور مداوم خمیده رو به جلو بوده و فرد در ستون فقرات احساس درد می‌کند.

کمردرد می تواند ناشی از کدام دسته از بیماری ها باشد؟

گاهی کمردرد می‌تواند نتیجه برخی بیماری‌های جدی زمینه‌ای دیگر باشد که باید توسط دکتر کمر و ستون فقرات پیگیری شده و در صورت عدم درمان می‌تواند بسیار خطرناک باشند، این بیماری‌ها شامل:

• سرطان نخاع
• دیسک پاره شده
• سیاتیک
• آرتروز
• عفونت کلیه
• عفونت ستون فقرات

نحوه تشخیص مشکلات ستون فقرات چگونه است؟

آزمایش تشخیصی معمولاً فقط زمانی لازم است که درد بیش از دو هفته وجود داشته باشد و مطابق انتظار بهبود نیافته باشد. در چنین شرایطی دکتر کمر و ستون فقرات ابتدا از شما در مورد سوابق سلامتی، علائم و فعالیتهای بدنی و شغلی شما سوال خواهد کرد. سپس یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. به علاوه ممکن است آزمایش تصویربرداری مانند عکسبرداری با اشعه ایکس یا MRI را انجام دهد تا بداند آیا چیزی مانند شکستگی استخوان یا دیسک فتق باعث درد شما می‌شود یا خیر.

برای حفظ سلامت و قدرت ستون فقرات چه نکاتی توصیه می شود؟

معمولاً دکتر کمر و ستون فقرات برای حفظ سلامتی و قدرت ستون فقرات توصیه‌هایی ذیل را ارائه می‌دهد:

ورزش کردن: فعالیت‌های هوازی منظم با تأثیرات مخرب کم – آن دسته از فعالیت‌هایی که سون فقرات را خسته نمی‌کنند- می‌توانند قدرت و استقامت کمر را افزایش داده و به عضلات اجازه عملکرد بهتر می‌دهند. پیاده روی و شنا انتخاب‌های خوبی هستند.

ایجاد قدرت و انعطاف پذیری عضلانی: انجام تمرینات عضلانی شکم و پشت که باعث تقویت میان تنه شده و به حالت دهی این عضلات کمک می‌کنند تا مانند یک شکم بند طبیعی برای ستون فقرات عمل کنند.

داشتن وزن سالم: اضافه وزن عضلات کمر را از بین می‌برد. اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزت می‌تواند از کمردرد جلوگیری کند.

ترک سیگار: سیگار کشیدن خطر کمردرد را افزایش می‌دهد. این خطر با افزایش تعداد سیگارهای کشیده شده در روز افزایش می‌یابد، بنابراین ترک سیگار باید به کاهش این خطر کمک کند.

و کلام آخر

دردهای کمر و ستون فقرات در شرایطی که ناشی از مشکلات زمینه‌ای مثل آرتروز، سیاتیک، سرطان نخاع یا عفونت کلیه و ستون فقرات باشد، باید فوراً مورد بررسی قرار گیرند. در صورت وجود علائمی  چون داشتن درد مداوم برای 14 روز متوالی، از دست دادن توانایی در انجام عملکردهای حرکتی و محدودیت دامنه حرکتی درنگ نکرده و به دکتر کمر و ستون فقرات مراجعه نمایید. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه و گرفتن وقت ویزیت می‌توانید با شماره‌های کلینیک ما تماس حاصل نماید.

دکتر فرزاد مریخ بیات

جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو