نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات

علائم پارگی رباط زانو

پارگی رباط یکی از آسیب‌های شایع زانو است که معمولاً به دلیل وارد آمدن نیروی زیاد به مفصل همچون زمین خوردن یا وارد شدن ضربه‌های سنگین به زانو اتفاق می‌افتد. چنانچه هر کدام از علائم پارگی رباط زانو از جمله تورم، احساس ناپایداری و خالی کردن زانو و ... را دارید، درنگ نکرده و برای درمان به یک کلینیک فوق تخصص زانو در تهران یا شهر خود مراجعه کنید. چرا که عدم درمان پارگی رباط ممکن است آن را به یک نقص مزمن تبدیل کرده و به تسریع بروز آرتروز زانو و پارگی مینیسک فرد آسیب‌دیده منتهی شود. در این مقاله سعی کردیم به رایج‌ترین علائم بپردازیم. علل بروز این پارگی عموماً فرود آمدن روی زانو در شرایطی است که زانو خم شده یا چرخیده است که معمولاً در حین بازی‌های فوتبال و والیبال، هنگام پرش و ضربه‌های جانبی اتفاق می‌افتد. معمولاً این علائم در هنگام فرود در شرایط ناپایدار حین بازی روی می‌دهد.

رایج‌ترین علائم پارگی رباط زانو

• درد شدید و ناگهانی در محل پارگی رباط حتی به‌واسطه لمس
• تورم در 24 ساعت اول پس از آسیب دیدگی
• خالی کردن زانو
• احتمال بروز کبودی
• احساس بی‌ثباتی در مفصل
• دشواری در حرکت دادن مفصل
• احتمال بروز اسپاسم‌های عضلانی
• صدای تق و شکستن بلند حین آسیب
• ناتوانی درتحمل وزن روی مفصل (عموماً با درد همراه است)
• و احساس سستی و لقی در زانو از علائم رایج آسیب رباط می‌باشند.

حال که با شایع‌ترین علائمی که افراد در هنگام پارگی زانو با آن‌ مواجه می‌شوند آشنا شدیم، لازم است در خصوص انواع رباط و علائم آن اشاره کنیم، مفصل زانو یکی از شایع‌ترین مفاصلی است که تحت تاثیر پارگی رباط قرار می‌گیرد. در اطراف زانو سه نوع رباط وجود دارد که ممکن است آسیب ببینند.

علائم و نشانه‌های آسیب رباط صلیبی قدامی

علائم و نشانه‌های پارگی رباط زانو و آسیب ACL معمولاً شامل موارد زیر است:

• صدای تق بلند یا احساس "تق تق"در زانو (با این حال برای همه اتفاق نمی‌افتد)
• درد شدیدی در ناحیه پارگی ایجاد شده و ناتوانی در ادامه فعالیت اتفاق می‌افتد.
• تورم سریع و فوری که با قرار دادن یخ روی زانوی خود و قرار دادن پای خود روی بالش، می‌توانید آن را کاهش دهید.
• از دست دادن دامنه حرکتی، پس از وارد شدن آسیب به ACL به احتمال زیاد نمی‌توانید زانوی خود را خم کنید و یا مانند حالت عادی آن را بچرخانید.
• احساس بی‌ثباتی یا "خالی کردن" زانو که بر اثر تحمل وزن به‌وجود می‌آید.
• دشواری در راه رفتن، چنانچه به پای آسیب دیده خود فشار وارد کنید، ممکن است متوجه شوید که راه رفتن سخت‌تر از حد طبیعی می‌شود.

در آسیب دیدگی حاد، بیمار اغلب شرح می‌دهد که هنگام بروز حادثه صدای تق بلندی را شنیده و سپس درد شدیدی در زانویش ایجاد شده است. درد، راه رفتن یا تحمل وزن را بسیار دشوار می‌کند. سپس در عرض مدت چند ساعت مفصل زانو شروع به تورم می‌کند، چرا که خون‌ریزی ایجاد شده داخل مفصل، صاف کردن زانو را دشوار می‌سازد.

در صورت عدم درمان آن، زانو دچار حس ناپایداری شده و بیمار احتمالاً از درد و تورم مکرر و خالی کردن زانو به ویژه هنگام راه رفتن روی زمین ناهموار یا بالا و پایین رفتن از پله‌ها شکایت خواهد کرد.

شایع ترین پارگی رباط مربوط به کدام است؟

یکی از شایع‌ترین آسیب‌های احتمالی‌ که به زانو وارد می‌شود، پارگی رباط صلیبی قدامی است. در اغلب مواقع، با صدمه‌ رباط صلیبی قدامی زانو، احتمال آسیب به سایر ساختارهای زانو همانند غضروف‌های مفصلی، مینیسک زانو و سایر رباط‌ها نیز افزایش می‌یابد.

علائم و نشانه‌های آسیب رباط صلیبی خلفی

نشانه‌های پارگی رباط زانو و آسیب (PCL) می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• درد: درد شدید یا خفیفی که پشت زانو پدیدار می‌شود، این درد می‌تواند بلافاصله رخ دهد یا چند ساعت تا چند روز پس از آسیب ایجاد شود. این درد خفیف تا متوسط زانو می‌تواند باعث کمی لنگی یا مشکل در راه رفتن شود.
• تورم: خون‌ریزی بوجود آمده در اطراف رباط پاره شده ممکن است منجر به تورم شود. تورم معمولاً طی 2 تا 3 ساعت پس از آسیب‌دیدگی رخ می‌دهد.
• سفتی: تورم احتمالاً باعث سفت شدن زانو می‌شود. ممکن است فردی در خم کردن زانو دچار مشکل شود که به لنگی یا دشواری در بالا یا پایین رفتن پله‌ها منتهی شود.
• بی‌ثباتی: ممکن است در زانو احساس لقی و بی‌ثباتی ایجاد شود، گویی که دائم زانو خالی می‌کند.رگ به رگ شدن خفیف یا متوسط ممکن است باعث بی‌ثباتی زانو در حد بسیار کم یا عدم ثبات کامل شود، در حالی که پیچ خوردگی شدیدتر ممکن است باعث شود فرد احساس کند زانو سست شده یا خالی می‌کند‌. در برخی موارد، بی‌ثباتی زانو نشانه پارگی PCL تشخیص داده نشده ماه‌ها یا حتی سال‌ها قبل است.
• دشواری در تحمل وزن: ایستادن یا راه رفتن خصوصاً برای مدت زمان طولانی روی زانوی آسیب دیده ممکن است دشوار یا دردناک باشد.
• سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی زانو: در آسیب‌های شدیدPCL، افراد ممکن است احساس گزگز یا بی حسی در اطراف مفصل زانو را گزارش دهند.

اگر در قسمت‌های دیگر زانوی شما هیچ آسیب دیدگی وجود نداشته باشد، علائم و نشانه‌های آسیب رباط صلیبی خلفی می‌تواند به قدری خفیف باشد که ممکن است متوجه مشکلی نشوید. با گذشت زمان، درد ممکن است بدتر شود و احساس بی‌ثباتی بیشتری در زانوایجاد شود. چنانچه سایر قسمت‌های زانوی شما نیز آسیب دیده باشد، علائم و نشانه‌های شما احتمالاً شدیدتر خواهد بود.

علائم پارگی

در خصوص علائم و نشانه‌های پارگی رباط زانو و نشانه‌های آسیب رباط طرفی باید بدانیم که هر یک از رباط‌های طرفی خارجی و داخلی دارای علائم خاص خود هستند.

نشانه‌های آسیب رباط طرفی خارجی (LCL) شامل موارد زیر است:

• حسی مبنی بر آنکه ممکن است زانو تحت فشار جای خالی بدهد و پایدار نباشد.
• قفل شدن یا گرفتگی مفصل هنگام جابجایی و حرکت
• چنانچه عصب نازک نی که در نزدیکی رباط است در حین آسیب کشیده شود یا در اثر تورم در بافت‌های اطراف تحت فشار قرار گیرد، ممکن است در پا بی‌حسی رخ دهد.
• دردی که در امتداد قسمت خارجی زانو رخ می‌دهد و بسته به شدت آسیب می‌تواند خفیف یا حاد باشد.
• حساسیت نسبت به لمس، قسمت بیرونی زانو ممکن است نسبت به لمس حساس شده و لمس آن دردناک باشد.
• سفتی
• برخی از افراد ممکن است بر اثر پارگی ناشی از رگ‌‌های نازک زیر پوست، در اطراف قسمت خارجی زانو دچار کبودی شوند.
• کاهش دامنه حرکتی فرد در اثر تورم و درد.
• تورم و حساسیت در امتداد قسمت خارجی زانو.

چنانچه رباط طرفی داخلی آسیب دیده یا پاره شده باشد، معمولاً علائم زیر را خواهید داشت:

• دردی که ممکن است از خفیف تا شدید باشد.
• سفتی
• تورم
• حساسیت در امتداد قسمت داخلی زانو
• داشتن این حس که احتمالاً زانوی آسیب دیده تحت فشار جای خالی بدهد یا قفل شده و یا گیر کند.

رباط چیست؟

رباط, نواری محکم از بافت فیبری است که استخوان را به استخوان یا استخوان را به غضروف متصل می‌کند. در حالی که رباط‌ها فوق العاده قوی هستند، اما می‌توانند کشیده و یا حتی پاره شوند، که همین به رگ به رگ شدن درجه‌های مختلف منتهی می‌شود.

انواع رباط‌های اطراف زانو

• رباط صلیبی قدامی (ACL): یکی از اصلی‌ترین رباط‌های ثبات‌ بخش زانو است. این رباط یک ساختار طناب‌ مانند قوی است که در مرکز زانو قرار دارد و از استخوان ران به سمت درشت نی کشیده می‌شود. وقتی این رباط پاره می‌شود متاسفانه بهبود نمی‌یابد و اغلب منجر به احساس بی‌ثباتی در زانو می‌شود.
• رباط صلیبی خلفی (PCL): در پشت زانو قرار دارد، رباط دیگری است که استخوان ران را به درشت نی متصل می‌کند. وظیفه PCL ممانعت از دررفتگی درشت نی به سمت عقب است.
• رباط طرفی (collateral ligament): در کناره‌های زانو قرار دارد و با رباط طرفی داخلی (MCL) استخوان ران را به استخوان درشت نی متصل می‌کند، در حالی که رباط طرفی خارجی (LCL) استخوان ران را به استخوان نازک نی متصل می‌کند. این رباط‌ها حرکت جانبی مفصل زانو را کنترل می‌کنند.

درجات مختلف آسیب به رباط

• درجه یک: بخشی کمی از رباط پاره شده اما عملکرد زانو مختل نمی‌شود و صرفاً با کمی درد همراه است.
• درجه دو: بخش قابل توجهی از رباط پاره شده و عملکرد زانو با دشواری همراه می‌شود.
• درجه سه: رباط به طور کامل پاره شده و منجر به بی‌ثباتی زانو و ازبین رفتن کامل عملکرد زانو می‌شود. عموماً در چنین شرایطی، احتمال آسیب به سایر بخش‌های زانو از جمله مینیسک و یا رباط‌های جانبی نیز وجود دارد و ضروری است اقدام فوری از جمله جراحی برای درمان فرد آسیب دیده صورت بگیرد.

خطر پارگی رباط چقدر جدی است؟

رباط پاره شده پیچ خوردگی شدیدی در نظر گرفته می‌شود که باعث درد، التهاب، کبودی و در نتیجه بی‌ثباتی زانو می‌شود، که اغلب راه رفتن را دشوار و دردناک می‌سازد. بهبودی از پارگی رباط ممکن است چندین هفته طول بکشد و باید تحت نظارت یک پزشک متخصص و حاذق باشد.

آیا می‌توان با پارگی رباط زانو همچنان راه رفت؟

اگرچه افرادی که دچار پارگی کامل ACL شده‌اند معمولاً می‌توانند بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی راه رفتن را از سر بگیرند، اما آن دسته از ورزشکارانی که به ورزش‌هایی احتیاج دارند که به حرکت جانبی و چرخش‌های سریع احتیاج دارند، معمولاً راهی متفاوت برای بهبودی دارند و به احتمال زیاد وقت قابل توجهی را از دست می‌دهند.

چه مدت زمان برای بهبودی پارگی رباط زانو نیاز است؟

پیچ خوردگی زانو درصورتی که دیگر درد و تورمی نداشته باشد، بهبود یافته تلقی می‌شود و شما می‌توانید زانوی خود را آزادانه حرکت دهید. بسیاری از پیچ خوردگی‌های درجه 1 و 2 زانو طی دو تا چهار هفته بهبود می‌یابند. با این حال بهبودی افرادی که نیاز به جراحی دارند ممکن است بین چهار تا شش ماه طول بکشد.

روش‌های درمان: از درمان پزشکی تا جراحی

تشخیص به موقع این بیماری معمولاً توسط ام آر ای (MRI) و توسط معاینات تخصصی توسط پزشک متخصص ارتوپدی صورت می‌گیرد. در صورتی که علائم این بیماری را دارید حتماً به پزشک متخصص مراجعه نمایید تا اقدامات اولیه درمانی و کنترلی به موقع صورت گیرد، تا بسته به نوع شدت آن درمان شود.

درمان اولیه پزشکی برای بهبود آسیب رباط زانو ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• استراحت، قرار ندادن وزن روی پای آسیب دیده
• استفاده از کمپرس یخ (برای کاهش تورمی که ظرف چند ساعت پس از آسیب اتفاق می‌افتد)
• متراکم‌سازی (با استفاده از یک باند الاستیک یا آتل)
• قرار دادن پا بالاتر از سطح زمین با استفاده از یک بالشت
• مصرف مسکن‌ها جهت کاهش درد

پارگی رباط زانو با موارد زیر قابل درمان است:

• انجام تمرینات مورد نیاز جهت تقویت عضله
• زانوبند محافظ (برای استفاده در حین ورزش)
• محدود سازی فعالیت

چنانچه درمان‌های پزشکی فوق الذکر رضایت‌بخش نباشد، ممکن است جراحی ترمیم رباط یک روش درمانی موثر باشد. جراحی برای اصلاح رباط پاره شده زانو شامل جایگزینی رباط با یک تاندون سالم می‌شود. به عنوان مثال یک تاندون از ناحیه زانو یا همسترینگ در محل پیوند می‌خورد تا مفصل زانو را کنار هم نگه دارد. تاندون پیوندی ممکن است از خود شخص (پیوند اتوگرافت) یا از طرف اهدا کننده عضو (آلوگرافت) باشد.

آیا امکان بهبود رباط پاره شده بدون انجام عمل جراحی وجود دارد؟

بهبودی رباط پاره شده تا حد زیادی به شدت جراحت بستگی دارد. پارگی بسیار جزئی (رگ به رگ شدن) رباط زانو ممکن است با درمان‌های غیرجراحی و درمان دارویی احیا شده و بهبود یابد. اما در صورت پارگی کامل ACL مکان بهبود بدون جراحی وجود ندارد. چنانچه فعالیت‌های شما شامل ایجاد حرکات چرخشی روی زانو نباشد، احتمالاً تنها چیزی که نیاز دارید توانبخشی ناشی از فیزیوتراپی است.

عواقب اقدام خودسرانه در درمان پارگی رباط

هرگونه اقدام خودسرانه در درمان پارگی رباط زانو می‌تواند تبعات جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. چه بسا با جدی نگرفتن شدت و جدی بودن معضل، عدم درمان به موقع فرد تا ابد دچار اختلال حرکتی شده و قادر به بازگشت به زندگی روزمره و روتین خود نباشد. از همین رو تعلل نکرده و در اسرع وقت به پزشک مراجعه نمایید.

کلام آخر

پارگی رباط زانو می‌بایست فوراً تحت درمان قرار بگیرد. عدم درمان به موقع پارگی رباط نه تنها می‌تواند منجر به لنگیدن دائمی فرد شود، حتی در تسریع آرتروز نیز نقش داشته و می‌تواند به نقصی مزمن برای فرد تبدیل شود. چنانچه هر یک از علائم پارگی رباط زانو از جمله تورم، درد، خالی کردن زانو، احتمال بروز کبودی، قفل شدن و بی‌ثباتی زانو و یا عدم توانایی در تحمل وزن روی یک پا داشتید برای تشخیص به پزشک مختصص مراجعه نمایید و از هر گونه اقدام خودسرانه برای درمان خودداری کنید.

دکتر فرزاد مریخ بیات

جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو