نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات

بررسی ارتباط درد زانو و سیاتیک

آیا شما نیز از درد زانو و سیاتیک رنج می‌برید؟ این دو نوع درد می‌توانند به شدت کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهند. در این مقاله، به بررسی ارتباط بین درد زانو و درد سیاتیک خواهیم پرداخت و عوامل اصلی ایجاد این دردها را بررسی می‌کنیم. همچنین، روش‌های پیشگیری و درمان‌های مختلف، از درمان‌های خانگی تا درمان‌های تخصصی و جراحی را معرفی خواهیم کرد. با آگاهی از این نکات، می‌توانید به مدیریت بهتر این مشکلات کمک کنید و از عوارض آن‌ها جلوگیری نمایید. پس با ما همراه باشید تا به شما در این مسیر یاری رسانیم. با ما همراه باشید تا از علائم اصلی سیاتیک و درد زانو صحبت کنیم و درمان‌های قطعی عصب سیاتیک و درد زانو را که بهترین دکتر سیاتیک در تهران به عنوان یک پزشک متخصص با تجربه بیان کرده‌است را با شما به اشتراک بگذاریم.

فهرست مطالب

ارتباط درد زانو و درد سیاتیک چیست؟

تنه عصب سیاتیک از به هم پیوستن چند شاخه ظریف عصبی در سمت چپ و راست لگن که از نخاع خارج شده‌اند، تشکیل می‌شود. سپس شروع به حرکت به سمت پاها کرده، از باسن و پشت ران عبور می‌کند. در هر سمت از پشت، راست، چپ و کمی بالاتر از زانو عصب سیاتیک به دو شاخه مهم عصبی تقسیم می‌شود. این دو شاخه مهم وظیفه تامین حس و حرکت پشت زانو، کناره خارجی زانو، پشت ساق، پاشنه کف پا و انگشت شست پا را به عهده دارد.

حال باید بگوییم درد سیاتیک زانو چیست و چگونه است؟ در ادامه این سوال باید گفت؛ اگر عصب سیاتیک در کمر، لگن و طول مسیر خود تا زانو دچار آسیب شود، دردهایی را ایجاد می‌کند که علاوه بر کمر و باسن به پشت زانو و کناره خارجی زانو نیز کشیده می‌شود. شما با آگاهی یافتن از مسیر حرکت عصب سیاتیک و آشنایی با شاخه‌های آن در پشت زانو، می‌توانید درک کنید که ارتباط درد زانو و درد سیاتیک چیست و چرا بعضی از افراد علاوه بر کمر دردهای سیاتیکی را در پشت و اطراف زانو نیز تجربه می‌کنند.

معمولاً در اکثر اشخاص این دردها فقط در یک سمت وجود دارند؛ یعنی فرد یا در زانوی راست و یا در زانوی چپ دچار درد می‌شود. این نکته هم قابل توجه است که به طور کلی دردهای جلوی زانو عموماً ارتباطی به سیاتیک ندارند.

علت درد زانو و درد سیاتیک

دردهای سیاتیکی را بهتر است این گونه تعریف کنیم؛ دردهای تیرکشنده‌ای که از پایین کمر آغاز می‌شوند و تا باسن، پشت ران و پشت زانو ادامه می‌یابد و گاهی حتی پشت ساق، پاشنه، کف پا و انگشت شست نیز دچار این نوع احساس درد می‌شوند. به این دلیل که شاخه‌های عصب سیاتیک از پشت زانو عبور می‌کنند؛ اگر شما به دلایلی از قبیلِ بیرون زدن دیسک کمر، هرنی یا فتق دیسک، آرتروز ناحیه کمر، تومور در ستون فقرات کمری و لگنی و یا اسپاسم عضلات در ناحیه پایین ستون فقرات و لگن، دچار آسیب یا فشار به عصب سیاتیک شده باشید، طبیعی است که به موجب آن، دردهایی از ناحیه کمر به پاها منتشر ‌شود.

یکی از مناطقی که این درد می‌تواند حس شود، پشت زانو و کناره خارجی زانو می‌باشد. افرادی که به هر دلیل دچار لغزش مهره‌ها، التهاب مهره‌ها به علت عفونت یا بیماری‌های خودایمن و تنگی کانال نخاع می‌باشند نیز ممکن است که درد سیاتیک و درد وابسته به سیاتیک در زانو را احساس کنند.

چگونه از این معضل جلوگیری کنیم؟

یادتان باشد فردی که مبتلا به درد زانو و درد سیاتیک می‌شود، لازم نیست همه علائم را داشته باشد و نیز لزوما درد کمر و باسن را ندارد؛ ممکن است فرد فقط از دردهای زانو وابسته به سیاتیک شاکی باشد. در ضمن دردهای سیاتیک می‌تواند به علت‌های جدی‌تری مانند عفونت‌ها، تومورها و شکستگی‌های ستون فقرات رخ داده باشد. رعایت نکات زیر سبب می‌شود که دچار درد زانو و و درد سیاتیک نشویم:

• وزن خود را در محدوده نرمال نگه دارید. چاقی شکم از دلایل مهم ایجاد دردهای سیاتیک به شمار می‌آید. همچنین ثابت شده است افرادی که اضافه وزن دارند، نه تنها دچار عود مکرر دردهای سیاتیکی می‌شوند، بلکه ترمیم بافت آسیب‌دیده نیز در دوره نقاهت کاملاً انجام نمی‌شود. پس این افراد عموماً نمی‌توانند به طور کامل از شر درد خلاص شوند مگر اینکه اضافه وزن خود را کاهش دهند. چاقی شکمی از دلایل مهمی است که با احساس درد در زانو و سیاتیک در ارتباط است.
•  تحرک بدنی داشته باشید. یادتان باشد با تحرک بدنی، عضلات اطراف ستون فقرات کمر و لگن قوی می‌مانند. با تقویت این عضلات، احتمال آسیب دیدگی ستون فقرات کاهش یافته، به این ترتیب از احتمال بروز دردهای سیاتیک به علت دیسک کمر، آرتروز و علل وابسته به ستون فقرات کاسته می‌شود.
• حرکات مضر، مانند خم شدن از کمر، چرخش کمر به روی پایین تنه و لگن ثابت، از حرکات بسیار مضر در افرادی است که مبتلا به درد زانو و درد سیاتیک هستند.
• موقع برداشتن اشیاء سنگین، حتماً باید از افراد دیگر کمک بگیرید. هنگام برداشتن نباید از کمر خم شوید.
• از نشستن و ایستادن‌های طولانی پرهیز کنید.
• روش نشستن و خوابیدن صحیح را بیاموزید.
• اگر بعد از حرکت یا فعالیتی دچار درد کمر و زانو شده‌اید، بلافاصله آن حرکت را قطع کنید و در نزدیک‌ترین زمان ممکن برای مشاوره با پزشک متخصص ارتوپد در کلینیک‌های مجوزدار مشورت کنید.

شیوه‌های درمان درد زانو و درد سیاتیک

دردهای زانو و سیاتیک از شیوع بسیار بالایی برخوردارند. به دلیل شیوع این دردها و نیز ایجاد ناتوانی در فرد مبتلا، آشنایی با قطعی‌ترین روش‌های درمان درد زانو و معضل سیاتیک برای همه افراد الزامی است. ما سعی کرده‌ایم که به زبان ساده، طبقه‌بندی مختصر و کاربردی برای معرفی شیوه‌های درمان بیماری در زانو و سیاتیک فراهم کنیم.

گفتیم که دردهای سیاتیک که عموماً با درد لگن و باسن شناخته می‌شوند، ممکن است به ناحیه پشت زانو و کناره خارجی زانو هم منتشر شوند. در واقع سیاتیک از علل شایع دردهای زانو محسوب می‌شود. درمان‌ها بر حسب شدت و میزان عود و علائم همراه، عموماً به سه دسته تقسیم می‌شوند:

 درمان‌های حمایتی و مراقبتی یا درمان‌های خانگی

. عموم افرادی که دچار درد زانو و درد سیاتیک هستند، به خصوص آن‌هایی که تازه مبتلا شده‌اند و علائم حسی و حرکتی شدید مانند بی‌حسی، لاغری عضلات و ضعف عضلات ندارند و صرفا از احساس درد شکایت دارند، در عرض سه هفته با انجام درمان‌های حمایتی و مراقبتی، از شر درد خلاص می‌شوند.

البته توجه داشته باشید که درمان‌های خانگی برای دردهای خفیف جواب‌گو است. اگر شما علائم حسی مانند بی‌حسی کامل دارید و یا نمی‌توانید به روی پاهایتان بایستید، دیگر نباید به سراغ درمان‌های حمایتی و مراقبتی بروید. به طور کلی درمان‌های حمایتی و مراقبتی یا خانگی عبارتند از:

1-استراحت: استراحت برای ۴۸ ساعت توصیه می‌شود. استراحت بیشتر از این مقدار با تضعیف عضلات ناحیه کمر و لگن نتیجه معکوس دارد.

2-شروع حرکات بدنی: توصیه می‌شود به محض افت درد شدید، یعنی گذشتن فاز حاد درد که حدود ۴۸ الی ۷۲ ساعت است، تا حد تحمل فعالیت‌های بدنی را از سر بگیرید. هرچه سریع‌تر فعالیت بدنی آغاز شود، ریکاوری و بهبود هم سریع‌تر اتفاق می‌افتد و امکان عودهای بعدی کمتر می‌شود. در این مرحله از پزشک خود درخواست کنید حرکات کششی و ورزش‌های مناسب را به شما معرفی کند.

3-از کمپرس‌های حرارتی بهره ببرید: در 48 ساعت اول کمپرس سرد و بعد از ۴۸ ساعت اول کمپرس گرم، دوش آب گرم، وان آب گرم و حوله آب گرم توصیه می‌شود.

4-حتماً از داروهای ضد درد و ضد التهاب که بدون نسخه در دسترس هستند، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن استفاده کنید. مصرف این داروها معمولاً برای یک هفته کفایت می‌کند. اگر با روش‌های گفته شده، بعد از حدودا یک هفته بهبودی حاصل نشد، حتماً برای بررسی علت به متخصص ارتوپد مراجعه کنید. دقت کنید که این مسکن‌هایی که نام بردیم در برخی موارد به دلیل حساسیت افراد منع مصرف دارند. در هر صورت اولویت خود را بر مراجعه و مشورت پزشک بگذارید.

دسته دومِ درمان‌ها، درمان‌های تخصصی

این دسته از درمان‌ها شامل افرادی است که یک یا چند مورد از علائم زیر را تجربه می‌کنند:

• دردهایی که در عرض یک هفته با روش‌های خانگی بهتر نشوند.
• دردی که همراه با بی‌اختیاری ادرار و مدفوع همراه است.
• دردی که فرد دچار بی‌حسی کامل پاها شده است و نمی‌تواند به روی پاهای خود بایستد.

افرادی که دچار این علائم و دردها هستند حتماً به درمان‌های تخصصی نیاز دارد. درمان‌های تخصصی که با مراجعه به کلینیک‌های ارتوپدی انجام شوند عبارتند از:

• تجویز داروهای ضد درد که به نسخه احتیاج دارند؛ مانند داروهای کدئین‌دار
• استفاده از روش‌های تزریق موضعی مانند تزریق کورتیکواستروئید (در اصطلاح عامیانه به آن کورتون می‌گویند) موضعی در عضلات دچار اسپاسم
• تزریق کورتیکواستروئید به علاوه لیدوکائین در فضای اپیدورال نخاع کمری و لگنی
• اوزون تراپی و پی‌آر‌پی
• ماساژها و فیزیوتراپی‌های تخصصی نیز در این گروه قرار می‌گیرند.
• تجویز کمربندها و بریس‌های تخصصی و فوق تخصصی ارتوپدی نیز متعلق به این گروه هستند.

این روش‌های تخصصی در کلینیک‌های مجهز ارتوپدی برای افرادی که دچار علائم متوسط طول کشیده هستند، بسیار کارآمد می‌باشد و آن‌ها را از نیاز پیدا کردن به جراحی حفظ می‌کند.

دسته سومِ درمان‌ها، درمان‌ها به شیوه جراحی

امروزه با وجود درمان‌های کمتر تهاجمی مانند تزریقات داخل فضای نخاع کمری، استفاده از روش‌های جراحی کمتر شیوع دارد و فقط منحصر به افرادی می‌شود که یک یا چند تا از این علائم را تجربه می‌کنند:

• دچار بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع شده‌اند.
• پاهایشان بی‌حس است.
• عضلاتشان لاغر شده است.
• نمی‌توانند به روی پاهای خود بایستند.

باید و نبایدهای بعد از درمان درد زانو و درد سیاتیک

توجه داشته باشید افرادی که از معضل درد زانو و درد سیاتیک توامان رنج می‌برند بهتر است در حین فعالیت‌های روزمره، کلیتی از چک‌لیست زیر را در نظر داشته‌باشند:

1-تحرک بدنی روزانه نقش مهمی در تقویت عضلات اطراف ستون فقرات و پیشگیری از بروز آسیب‌دیدگی‌های ستون فقرات دارد. ثابت شده است افرادی که تحرک بدنی، حرکات کششی و فیزیوتراپی‌ها را زودتر آغاز می‌کنند، نسبت به افرادی که تحرک بدنی کافی ندارند، کمتر دچار عود دردهای سیاتیک و آسیب‌دیدگی‌های دیسک و مفاصل بین مهره‌های ستون فقرات کمر می‌شوند.

2-از انجام هر ورزش و حرکت بدنی که در آن‌ها درد آغاز یا تشدید می‌شود، اجتناب کنید.

3-حرکات زیر از جمله حرکات مضر برای ستون فقرات کمر، لگن، سیاتیک و دردهای زانو وابسته به سیاتیک محسوب می‌شوند. این حرکات عبارتند از:

4-خم شدن از کمر، به عنوان مثال، هنگام برداشتن اشیاء سنگین از روی زمین و کلیه حرکاتی که در آن‌ها لگن و پایین تنه ثابت مانده و کمر و بالاتنه به روی پایین تنه ثابت حرکت می‌کند.

5-اگر پزشک برای شما دارویی تجویز کرده است، مصرف منظم داروها و تکمیل دوره درمان نقش مهمی در بهبودی و پیشگیری از عودهای دیگر ایفا می‌کند.

6-در ۴۸ ساعت اول، از کمپرس سرد به منظور کاهش التهاب و کنترل درد و بعد از ۴۸ ساعت اول، از کمپرس گرم، وان آب گرم، دوش آب گرم، کیسه آب گرم و حوله آب گرم در ناحیه دردناک استفاده کنید.

7-روش صحیح خوابیدن را بیاموزید. بهترین روش خوابیدن به پهلو، جمع کردن پاها در ناحیه شکم می‌باشد؛ در حالی که بین زانوهایتان یک بالشت کوچک و نرم قرار داده‌اید. روش صحیح نشستن را بیاموزید. از نشستن‌های طولانی پرهیز کنید. سعی کنید که هر یک ساعت از جای خود بلند شوید، چند حرکت کششی انجام دهید.

8-اگر پزشک برای شما جلسات تزریق تخصصی و فوق تخصصی، اعم از تزریق اوزون، پی آر پی و تزریقات ناحیه اپیدورال کمری در نظر گرفته است، بدانید که تکمیل تعداد جلسات، نقش مهمی در ترمیم بافت آسیب دیده و پیشگیری از عود مجدد دارد. معمولا توصیه می‌شود هر ۴۰ یا ۶۰ روز یکبار این تزریق‌ها انجام شود. برای تزریق حتما کلینیک‌های مجوزدار ارتوپدی را انتخاب کنید.

سخن پایانی

در این مقاله تلاش کردیم تا ضمن معرفی اصول عملیاتی و کاربردی مراقبت از خود هنگام ایجاد یا تشدید درد زانو و سیاتیک به شما الگوی مناسب مراجعه به متخصصان را هم نشان دهیم. اگر شما هم همزمان به این دو معضل مبتلا هستید؛ بهتر است قبل از مزمن شدن آسیب‌ِ رشته‌های عصبی به متخصص ارتوپدی با تجربه مراجعه کنید. امروزه درمان‌های جدید بی‌ معضلی در دسترس هستند که در زمان کوتاه می‌توانند شما را از شر درد سیاتیک و زانو درد خلاص کنند. بنابراین اگر دردی دارید که طول کشیده و با استراحت و درمان‌های خانگی معمولی بهبود نیافته است و یا مکرراً با شدت بیشتری عود میکند، حتماً همین الان از متخصص ارتوپد با تجربه در کلینیک درمانی ما وقت مشاوره بگیرید.

دکتر فرزاد مریخ بیات

جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو