دیسک کمر از بیماریها و اختلالات بسیار شایعی است که خیلی از افراد جامعه را درگیر میکند. درد و ناراحتیهای ناشی از این عارضه میتواند بسیار ناراحت کننده و آزار دهنده باشد. پزشکان انواع روشهای جراحی برای عمل دیسک کمر را در اولین مراحل درمان دیسکوپاتی کمر انتخاب نمیکنند.
پزشکان معتقدند که اگر علائم دیسک و احساس درد کمر با انواع درمانهای حمایتی- مراقبتی همانند مصرف مسکنهای ساده، استراحت و ورزش و یا درمانهای تخصصی غیرجراحی همانند تزریقهای استروئید، اوزون تراپی ستون فقرات برطرف نشود، و یا همچنین فرد مبتلا به کمر درد دچار علائم پیشرونده (بی اختیاری ادرار و مدفوع، ضعف پیشرونده عضلات) بشود، در این صورت فرد کاندید جراحی و عمل دیسک کمر قرار گرفته میشود.
از دیگر مشکلات و بیماریهایی که احتمالا برای این دیسکهای کمر بوجود میآید، بیرونزدگی و دررفتگی دیسک کمر میباشد. در هنگام بیرون زدگی یا در رفتگی دیسک، جراحی برای فرد بیمار لازم و ضروری است.
در ادامه این مطلب در مورد انواع مختلف عمل دیسک، مراقبتهای بعد از عمل دیسک کمر، عوارض عمل دیسک کمر و جواب سوال عمل دیسک کمر چقدر طول می کشد خواهیم پرداخت.
اگر میخواهید اطلاعات دقیقتری درمورد جراحی دیسک دریافت کنید با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
عارضه بیرونزدگی و در رفتن دیسک از محل قرارگیری اصلی خود، موجب بروز احساس ناراحتی و درد شدید میشود.
با توجه به این مورد که دیسک کمر در کدام ناحیه از ستون فقرات دچار عارضه شده باشد، قسمتی از رشتههای عصبی تحت فشار قرار میگیرند و ناحیه بروز درد متفاوت میباشد. بطور مثال اگر به قسمت رشتههای عصبی انتهایی ستون فقرات شما فشار وارد بشود احساس دردی در قسمت پشت پا و یا پشت کمر بوجود میآید.
در شرایطی که مشکلات مربوط به دیسک گسترش پیدا کند و قسمتهای دیگر ستون فقرات و حتی ناحیه گردن را درگیر نماید ، باعث بوجود آمدن درد در قسمت شانهها، درد گردن و در برخی موارد با احساس درد بازوها همراه میشود.
برای بعضی از افراد به جای احساس درد احساسی شبیه به احساس ضعف و بیحسی در اندام مختلف میباشد که این علامت نیز میتواند از علل عارضه و بیماری بیرونزدگی و فتق دیسک کمر باشد. در ضمن این بیماری میتواند بدون احساس درد در فرد بیمار نیز ظاهر بشود.
پزشکان چه زمانی توصیه به عمل جراحی برای بیرون زدگی دیسک میکنند
1- زمانهایی که شخص بیمار به درمانهای غیرجراحی، انواع درمانهای حمایتی – مراقبتی (استراحت، کمپرس گرم و سرد، مسکنهای معمولی و ورزش) و درمانهای پزشکی غیرجراحی (داروهای قویتر نسخه شده، تزریق استروئید، اوزون تراپی ستون فقرات، فیزیوتراپیهای تخصصی و ... ) باعث کاهش علائم پس از 6 هفته نشود.
2- مواقعی که علائم آسیب دیسکهای ستون فقرات پیشرونده باشد.
3- در مواردی که علائم جدیتر مانند احساس ضعف عضلات و یا بی اختیاری ادرار و مدفوع ایجاد شده باشد.
در این موارد پزشکان به سراغ گزینه جراحی دیسک کمر میروند.
در گذشتهایی نه چندان دور تنها راه حل درمانی برای عارضه بیرونزدگی و فتق دیسک کمر، جراحی دیسک بوده ولی امروزه روشهای مختلف و متنوعی برای درمان این بیماری مورد استفاده قرار میگیرد.
تشخیص این مورد که کدامیک از این روشهای جایگزینی جراحی دیسک کمر برای شما مناسب و موثرتر است بعد از معاینه، بررسی و انجام آزمایشهای لازم بوسیله دکتر متخصص دیسک و ارتوپد مشخص میشود.
در ادامه این مطلب برخی از روشهای جایگزین برای عمل دیسک کمر را مورد بررسی قرار خواهیم داد .
♦ جایگزین جراحی دیسک کمر بوسیله پلاسمای غنی از پلاکت
پلاسمای غنی دارای فاکتورها و خصوصیتهای مفید رشد است که میتوانند موجب بهبودی بیماری فرد بشود. در این روش درمانی برای دریافت پلاکت از خون خود شخص بیمار استفاده میشود و سلولهای خونی از پلاسما بصورت کامل جدا میشوند.
پس از این مرحله هنگامی که میزان پلاکتهای خون افزایش پیدا کردند مجددا پلاکتها را به پلاسمای خون اضافه میکنند.
پلاسمای جدید شامل مقادیر بسیار زیادی پلاکت میباشد که غلظتی بیش از سطح نرمال و طبیعی خون دارد و پزشک مربوطه میتواند این پلاسمای غنیشده از پلاکت را برای درمان و بهبود بخشهای آسیب دیده بیمار استفاده کند.
این پلاسماهای غنیشده همچنین برای درمان بیرونزدگی و فتق دیسک کمر نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
♦ روش جایگزینی جراحی دیسک کمر توسط تزریق اوزون
یکی دیگر از روشهای غیر تهاجمی و جایگزین شده برای عمل دیسک کمر تزریق گاز اوزون میباشد. در این روش درمانی برای برطرف کردن فتق و بیرونزدگی دیسک بوسیله سرنگی مخصوص تزریق مستقیم گاز اوزون به قسمت داخلی دیسک استفاده میشود.
این روش درمانی جدید میتواند موجب کاهش میزان تورم و التهابات داخلی ناحیه دیسک بشود. در روش درمانی غیرجراحی( اوزون تراپی) با فرایند اکسید شدن پروتئوگلیکانها درمان کمردرد و دیسک کمر انجام میشود.
پروتئوگلیکانها نوعی خاص از پروتئینهای موجود در بدن انسان میباشد که در ناحیه ژلاتینی دیسک کمر قرار گرفتهاند. هنگامی که میزان حجم دیسک کاهش یابد فشار وارده به عصبها نیز کاهش پیدا کرده و درنتیجه احساس درد ناشی از بیماریهای دیسک بصورت کامل بهبود یا کاهش پیدا میکنند.
♦ تزریق استروئید اپیدورال جایگزین جراحی دیسک کمر
یکی دیگر از روشهای کم تهاجمی برای درمان بیرونزدگی و فتق دیسک کمر، تزریق استروئید اپیدورال است در این روش درمانی جایگزین که به عبارتی بنام جراحی بسته دیسک نیز نامیده میشود.
از تزریق استروئید اپیدورال به قسمتهای مجاور دیسک آسیب دیده استفاده میکنند و این روش درمانی میتواند تا چندین ماه احساس درد بیمار را به میزان زیادی کاهش دهد.
این روش یک روش قطعی برای درمان دیسک کمر نمیباشد. به همین علت برخی از پزشکان این روش را تنها در موارد خاصی برای بیماران پیشنهاد میکند.
بعلت این مشکل که تزریق مکرر استروئید اپیدورال موجب ضعیف شدن استخوان و ماهیچههای ستون فقرات میشود. تزریق استروئید اپیدورال بهمراه جراحی دیسک میتواند ماندگاری و تاثیرات عمل دیسک کمر را به میزان زیادی افزایش دهد.
♦ تزریق دیسکو ژل جایگزین جراحی دیسک کمر
از جدیدترین روشها برای درمان دیسک کمر تزریق دیسکو ژل میباشد. در این روش درمانی، مواد مخصوصی با الکل ترکیب شده و با کمک لوله بسیار کوچکی بین فضای دیسکها تزریق میشوند.
این مواد تزریقی موجب از بین رفتن فضای نگهداری مایع بین مهرهای دیسکها میشوند. انجام این روش جدید باعث کاهش میزان فشار بر روی عصبهای ستون فقرات میشود. این روش بصورت سرپایی و بدون نیاز به بیهوشی صورت انجام میگیرد و همچنین عارضه جانبی خاصی نیز بهمراه ندارد.
عمل جراحی دیسک همانند دیگر جراحیها، دارای عوارضی مختلفی است. به همین علت برخی از افراد ترجیح میدهند که از روشهای غیرجراحی (غیر تهاجمی) برای درمان بیماری دیسک استفاده کنند.
در ادامه این مطلب در مورد مهمترین عوارضی که احتمالا در اثر انجام جراحی دیسک برای فرد بیمار ایجاد میشود اشاره میکنیم. باید به این نکته توجه داشته باشید که این عوارض جانبی برای همه افراد رخ نمیدهند و ایجاد این عوارض بستگی به واکنش بدن بیمار به جراحی و قدرت جسمانی بیمار است.
خطرات و عوارض عمل دیسک کمر عبارتاند از:
♦ عفونت محل جراحی
در صورتیکه محل زخم و برشهای عمل جراحی کاملا تمیز و ضدعفونی نشود به علت تکثیر باکتری و میکروبهای مختلف ممکن است عفونت در محل عمل جراحی رخ بدهد .
♦ بازگشت مجدد بیماری
تقریبا در حدود 5 الی 15 درصد از بیماران پس از عمل دیسک کمر، ممکن است مجددا دیسک پاره شود و این بیماری دوباره عود کند و باعث احساس درد در ناحیه کمر بیمار بشود.
♦ آمبولی ریه
عارضه آمبولی و لخته شدن خون در داخل ریه بیمار بسیار خطرناک است و ممکن است بعد از هرنوع عمل جراحی رخ بدهد و دلیل این عارضه، لخته شدن خون در قسمت داخلی عروق ریه است.
♦ بیاثر بودن عمل
در بعضی از عملهای جراحی ممکن است عمل جراحی موفقیتآمیز نبوده و با وجود انجام عمل دیسک کمر، علائم و احساس درد کمر بیمار کاهش پیدا نکرده است.
♦ آسیبدیدگی عصبهای مجاور
برای بعضی از افراد اگر انجام جراحی بیرون زدگی دیسک به شیوه درست انجام نشود احتمال دارد عصبهای کمر آسیب ببینند و در نهایت نه تنها احساس درد فرد کمتر نمیشود بلکه به دلیل آسیب اعصاب، دردی چند برابر در قسمت پاها و کمر نیز احساس خواهد شد.
♦ مشکل مجاری ادرار
پس از انجام عمل دیسک کمر احتمالا فرد دچار عارضه یبوست، تکرر و یا بیاختیاری دفع ادرار شود که این عوارض به مرور زمان برطرف خواهند شد.
♦ برای جلوگیری از لخته شدن خون در قسمت داخلی عروق در حالت خوابیده، پاها را بصورت مکرر حرکت دهید. انجام این کار باعث آن میشود که پس از انجام جراحی دیسک، بیمار دچار عارضه آمبولی ریه نشود.
♦ بهتر است در دوران نقاهت و استراحت پس از عمل دیسک کمر، به مدت پنج روز بعد از انجام عمل استحمام نکنید تا جای زخمها و برشهای پوست بخوبی جوش بخورد و احتمال تشکیل عفونت به کمترین میزان خود برسد.
♦ هیچگونه نیازی به رعایت رژیم غذایی خاصی نمیباشد و تنها باید مواد غذایی را مصرف کنید که شکم و اجابت مزاج بصورت نرم کار کند. در صورتیکه قبلا مبتلا به بیماری خاصی هستید و رژیم غذایی مخصوصی دارید حتما پس از جراحی بیرون زدگی دیسک نیز همان رژیم غذایی را ادامه بدهید.
روشهای جراحی دیسک با توجه به نوع عمل جراحی بسیار متفاوت است. پزشک جراح بعد از بررسی و معاینههای دقیق و کامل، بهترین روش جراحی را برای دیسک بیمار استفاده میکند.
ممکن است در بعضی از موارد با توجه به شرایط کلی بیمار نیازی به بیهوشی، برشهای کوچک و نصب دیسک مصنوعی باشد که این تصمیم توسط پزشک انجام میشود.
♦ لامینوتومی و لامینکتومی
در این روش جراحی در قسمت قوس و انحنای مهرهای کمر برش بسیار کوچکی ایجاد میشود تا میزان فشار برروی عصب آن ناحیه کاهش پیدا کند.
این روش درمانی، برش بسیار کوچکی دارد و در بعضی موارد بوسیله میکروسکوپ انجام میشود. در بعضی از افراد نیاز میباشد که قسمت قوس تیغه مهره کمر بوسیه جراحی حذف شود که در اصطلاح به این روش لامینکتومی میگویند.
♦ دیسکتومی و میکرودیسکتومی
دیسکتومی از متداولترین روشهای جراحی برای درمان بیرونزدگی و فتق دیسک است. در این روش جراحی قسمتی از دیسک که باعث ایجاد فشار به عصبهای کمر میشود با عمل جراحی برداشته میشود.
چزشک جراح با ایجاد برش کوچکی در قسمت پشت کمر به ناحیه دیسک دسترسی پیدا میکند. برش ایجاد شده در این روش نیز بسیارکوچک است. روش میکرودیسکتومی روشی جدید و با شدت تهاجمی بسیار کمی می باشد .
♦ عمل دیسک مصنوعی کمر
انجام عمل دیسک مصنوعی کمر فقط زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که عارضه فتق یا بیرونزدگی دیسک در قسمت انتهایی کمر باشد. برای انجام عمل جراحی دیسک مصنوعی کمر، به بیهوشی عمومی برای بیمار نیاز است. عمل دیسک مصنوعی کمر برای اشخاصی که مبتلا به بیماری آرتریت یا همان پوکی استخوان میباشند روش مناسبی نیست.
♦ جراحی دیسک کمر بسته
جراحی دیسک به صورت بسته به معنای جراحی میباشد که از چاقو و تیغ جراحی استفاده نشده و همچنین برشی بر روی پوست ایجاد نشود.
بلکه سوراخی در قسمت داخلی پوست ایجاد میشود که از طریق این سوراخ، سوزن و یا آندوسکوپ وارد فضا و محیط داخلی دیسک میشود. پس جراحی و عمل دیسک کمر بسته، دو نوع میباشد:
1- جراحی لیزری کمر و دیسک
2- جراحی آندوسکوپی دیسک کمر
♦ جراحی دیسک کمر باز
عمل جراحی دیسک باز یک مدل جراحی است که در آن از چاقو و تیغ جراحی استفاده میشود و همچنین یک شکاف و برش در قسمت پشت بیمار ایجاد میشود.
در این مرحله از طریق شکاف ایجاد شده ماهیچههای کمر کنار زده میشود و ناحیه ایی از استخوان ستون فقرات اصطلاحا لامینا حذف میشود و پس از آن رشتههای عصبی نیز به سمتی کشیده شده و از قسمت پشت رشتههای عصبی، دیسک معیوب خارج میشود. انجام این روش جراحی اغلب به کمک میکروسکوپهای مخصوص انجام میشود.
جراحی دیسک به روش انتخابی عمل توسط جراح ارتباط مستقیمی دارد. تشخیص و انتخاب نوع عمل جراحی به شرایطی همچون سن بیمار و میزان عارضه دیسک وابسته است. برای جواب دادن به این سوال که عمل دیسک کمر چقدر طول می کشد باید در پاسخ گفت میزان دقیق و مشخصی ندارد ولی عملهای کم تهاجمی به نسبت عملهای جراحی باز، زمان کمتری نیاز دارند.
پس از پایان جراحی دیسک و انتقال به قسمت بخش بیمارستان برای مدت زمانی بین 8 الی 12 ساعت از مصرف هرگونه خوراکی و آشامیدنی بپرهیزید به علت آنکه اثر داروهای بیهوشی هنوز در داخل بدن میباشد و امکان بلع کامل وجود ندارد و احتمال ورود غذا به کانالهای تنفسی و هوایی یا ایجاد حالت تهوع و استفراغ وجود دارد.
پس جهت احتیاط بیشتر نباید بیمار در این زمان خوراکی و نوشیدنی مصرف نماید و در صورت لزوم از پرستاران بخش راهنمایی بیشتر بگیرید.
بیمارانی که تحت جراحی دیسک قرار گرفتهاند نسبت به وسعت جراحی و نوع عارضه و بیماری زمینهای که دارند بین یک الی چند روز بعد از عمل جراحی در داخل بیمارستان بستری میشوند.
شاید بتوان جواب سوال عمل دیسک کمر چقدر طول می کشد را اینگونه نیز مطرح نمود که، میزان مراقبتها و عوارض پس از جراحی دیسک و همچنین مدت زمان بهبودی (نقاهت) رابطه مستقیمی با مدت زمان عمل جراحی دارد، به عبارتی دیگر هرچه میزان زمانی که جراحی دیسک نیاز داشته باشد کمتر باشد، دوران نقاهت و مراقبتهای بعد از عمل نیز کمتر است.
همچنین پس از عمل جراحی دیسک برای راحتی بیمار شوند ادراری نصب میشود که نیاز است از آن مراقبت کاملی بشود.
در اولین فرصت پس از عمل جراحی، کمربندی مخصوص که توسط جراح برای بیمار پیشنهاد شده است را تهیه کنید تا روند نشستن و راه رفتن برای بیمار سریعتر انجام شود.
استفاده از انواع داروهای ضد درد در حد معمول و نیاز توسط پزشک معالج تجویز میشود و مصرف مقادیر بیشتر از نیاز این نوع مسکنها و ضد دردها عوارض جانبی زیادی بهمراه دارد.
برای تسهیل و تسریع دوران بهبودی بعد از عمل دیسک کمر و ستون فقرات لازم است موارد اشاره شده در زیر را با دقت بیشتری رعایت فرمایید .
♦ رسیدگی به جای زخم و تعویض پانسمانها
نیاز است تا پانسمانهای زخمها و برشهای عمل جراحی به صورت روزانه و مرتب تعویض بشود تا از تشکیل عفونت و دیگر مشکلات عفونی جلوگیری شود، این نکته را رعایت نمایید که قرار دادن بتادین را مستقیماً بر روی جای زخمها روند بهبود زخم را اندکی دشوارتر میکند. پس فقط اطراف ناحیه زخم را بوسیله بتادین شست و شو دهید.
♦ حمام رفتن
تقریبا بین 3 الی 5 روز پس از عمل جراحی (با صلاح دید پزشک مربوطه) اجازه دارید به حمام بروید ولی برای شست و شو باید از شامپوها و شویندههای ملایم همانند شامپو بچه استفاده کنید.
♦ کمربندهای طبی (بریس)
کمربندهای طبی یا بریس، ناحیه ستون فقرات را در دوران نقاهت بصورت ثابت و بدون حرکت نگه میدارد. بیمار پس از انجام عمل باید بریس (کمربند طبی) را در زمان نشستن و یا راه رفتن استفاده نماید و تنها در مواردی که پزشک اجازه داده است میتواند این کمربند را باز کند. به نسبت میزان و وسعت عمل جراحی، نوع کمربند مخصوصی توسط پزشک برای شما انتخاب میشود.
در اکثر موارد در عمل دیسک کمر از انواع کمربندهای کشی فنردار و در جراحیهای سنگین و تهاجمیتر از کمربندهای ساختنی که با اندازه گیری سایز کمر شما ساخته خواهد شد استفاده میشود.
♦ تحرک کافی
انجام فعالیتهای سبک و منظم به بهبود میزان گردش خون در داخل بدن کمک میکند و باعث تسریع دوران نقاهت پس از عمل میشود.
♦ یخ درمانی
انجام این روش مراقبتی بسیار مهم میباشد که در ابتدا و اوایل دوران نقاهت بعد از عمل دیسک کمر برروی محل جراحی و زخمها یخ گذاشته شود تا از شدت تورم و التهاب بعد از عمل جراحی کم شود. روند انجام یخ درمانی بهتر است بصورت زیر انجام بشود .
ابتدا بر روی محل جراحی و برشهای جراحی حوله نازکی قرار داده تا از پوست محافظت کند و پس از آن چندین مرتبه و هر مرتبه به مدت حدودا ۳۰ دقیقه یک بسته یخ برای استفاده کنید. میزان زمان قرار دادن یخ بیشتر از ۳۰ دقیقه نباشد بعلت آنکه شاید موجب تشدید و افزایش میزان درد بشود.
♦ فیزیو تراپی (مراقبتهای بعد از عمل دیسک کمر)
فیزیوتراپی یکی از اصلیترین روشهای توانبخشی در دوران نقاهت بعد از جراحی دیسک است. فیزیوتراپیست ماهر و با تجربه انواع روشهای صحیح برای حرکت و انجام دادن فعالیتهای فیزیکی را با هدف جلوگیری از احساس درد و حفظ موقعیت ستون فقرات در یک وضعیت مناسب به بیمار آموزش میدهد.
همچنین یک فیزیوتراپیست طب فیزیکی و حرکتهای اصلاحی روشهای ایمن برای پایین آمدن از تخت خواب و بلند شدن از صندلی، روش صحیح حفظ موقعیت ستون فقرات در هنگام انجام دادن فعالیتهای مختلفی را برای بیمار پس از عمل دیسک کمر آموزش میدهد.
زمان مناسب برای شروع فیزیوتراپی بوسیله پزشک جراح به شما اعلام میشود. در شرایط عادی این زمان پس از 3 الی 4 هفته بعد از عمل است.
♦ مراجعه به دکتر پس از جراحی بیرون زدگی دیسک
تقریبا بین 7 الی 10 روز بعد از جراحی دیسک باید مجدد بوسیله پزشک جراح معاینه بشوید. ولی در صورت مواجه شدن با شرایط زیر باید سریعتر به پزشک خود مراجعه نمایید .
• در صورت احساس بی حسی جدیدی در قسمت پاها.
• تورم شدید در محل عمل جراحی.
• باز شدن زخم های عمل جراحی.
• ترشح مایع سبز یا زرد از قسمت محل عمل جراحی.
• داشتن تب بالای 38 درجه سانتیگراد.
• بیاختیاری ادرار یا مدفوع و یا دشوار شدن دفع ادرار و مدفوع.
• افزایش احساس درد کمر و عدم تسکین درد با مصرف مسکن .
همانند اکثر عملهای جراحی، جراحی برای درمان بیرون زدگی دیسک نیز میتواند با عوارض خطراتی همانند عفونتهای زخمها، خونریزی و یا مشکلات عصبی همراه باشد. پس از عمل جراحی سفت شدگی در ناحیه جراحی وجود دارد که موقتی بوده و با گذشت زمان برطرف خواهد شد.
♦ پیشگیری از بروز عوارض عمل دیسک کمر
برای به حداقل رساندن و پیشگیری از بروز مشکلات و عوارض عمل دیسک کمر و ستون فقرات، به بیماران موارد زیر پیشنهاد میشود.
• حفظ میزان وزن بدن در وضعیت ایده آل.
• یادگیری دقیق و صحیح روشهای بلند کردن اجسام .
• تقویت ماهیچههای شکم و پشت کمر و انجام ورزشهای منظم .
انتخاب نوع عمل دیسک کمر بستگی به شرایطی همچون سن بیمار، شرایط پزشکی و نوع دیسک بیمار میباشد. معمولا بهترین انتخاب برای جراحی دیسک، جراحی باز یا همان جراحی میکروسکوپی است.
از جراحی دیسک بسته در مواردی استفاده میشود که دیسکها بسیار کوچک باشند. در دیسکهای با اندازه بزرگ یا دیسکهایی که نشانههای عصبی دارند، بهتر است که دیسک آسیب دیده توسط دید مستقیم پزشک جراح خارج شود.
پس جراحی دیسک به روش باز انتخاب بهتری می باشد ولی برای بیمارانی که میزان پارگی و آسیب دیسک آنها کم میباشد و نشانههای عصبی ایجاد نکرده است، بهتر است جراحی دیسک بصورت بسته انجام شود.
هر نوع عمل جراحی شامل عوارض خاص و مراقبتهای مخصوصی میباشد با آگاهی و رعایت تمامی نکات و مراقبتهای بعد از عمل میتوانید بهترین نتیجه را بدست آورید، برای انجام عمل دیسک کمر حتما به یک پزشک متخصص و با تجربه مراجعه نمایید.