عصب سیاتیک بزرگترین عصب در کل بدن انسان و اصلی‌ترین عصب در پاهای ما می‌باشد. این عصب طویل و قطور که از انتهای کمر منشاء می‌‌گیرد می‌شود از چندین رشته عصبی در هم تنیده تشکیل شده که با ایجاد یک پیوند قوی به سمت باسن و پاها رفته و علاوه بر نقش خود در تسهیل حرکات عضلات پا، انتقال احساساتی مانند دما، فشار و درد را به مغز بر عهده دارد. از آنجا که به دلیل افزایش ناگهانی وزن مادر و جنین در حال رشد وی در سه ماهه آخر دوران بارداری، احتمال آن وجود دارد که ممکن است این افزایش وزن و حجیم شدن رحم در شکم و لگن مادر موجب وارد آمدن فشار به عصب سیاتیک شود و آن را تحریک نماید.
فشاری که به این عصب حساس و کلیدی علاوه بر تحریک و ملتهب شدن آن موجب درد زیادی می‌شود که در دوران بارداری به دلیل حساسیت زنان در شرایط فوق می‌تواند بسیار غیرقابل تحمل باشد. هرچند مشکلات دیگری چون سرخوردگی دیسک بین‌مهره‌ای کمر و گرفتگی‌های عضلانی هم در بروز چنین دردی یا تشدید آن بی تاثیر نیستند. همانطور که پیشتر اشاره کردیم درد رگ سیاتیک در بارداری، به دلیل آسیب پذیری بیشترین مادران در این دوران می‌تواند آزار دهنده و ناتوان کننده باشد.
در صورتی که طی بارداری، فرد تجربه درد لگن مبهمی را داشته باشد به گونه‌ای که درد ابتدا از کمر حس شده و به تدریج به باسن و سپس از آنجا به ران‌ها و حتی پایین‌تر (ساق پا) منتقل شود، به احتمال بسیار قوی عصب سیاتیک شخص درگیر است. شدت این درد می‌تواند از خفیف تا شدید متغییر باشد، با این حال غالباً جای نگرانی نیست و اکثراً با درمان‌های ساده و بدون مداخلات پزشکی پیچیده از بین خواهد رفت.
طبق تحقیقات و برآوردهای صورت گرفته حدوداً 50 % از زنان طی دوران بارداری خود یا بعد از آن نوعی کمردرد را تجربه می‌کنند. هرچند همواره علت درد به سیاتیک ارتباط ندارد و صرفاً 1% مواقع درد به عصب سیاتیک مرتبط است.
-
درد لگن از اصلی‌ترین ناراحتی‌ها و مشکلات قابل شکایت زنان در طول دوران بارداری است. دردی که بروز آن کاملاً طبیعی بوده و به تحولات بدن مادر و رشد جنین مربوط است و اغلب در اثر عوامل مختلفی مثل تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک بروز می‌کند. هرچند همیشه نباید به سادگی از کنار درد لگن دوران بارداری گذشت، گاهی شرایط خطرناکی مثل سقط جنین، عفونت و حتی زایمان خارج از رحم عامل درد لگن بوده و بروز این نشانه و ارتباط آن با این شرایط بحرانی نیازمند مداخلات پزشکی جدی از سوی پزشک است. از همین رو لازم است در صورت تجربه درد لگن در دوران بارداری، بدون غافل شدن از آن در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه نماییم تا علت اصلی آن را ریشه یابی کنیم.
-
بیشترین عامل دردهای سیاتیکی در سه ماهه آخر باردای و بیشتر به دلیل افزایش بی‌رویه همزمان وزن مادر و جنین است. اکثراً درد سیاتیک دوران بارداری صرفاً یک طرف بدن زنان را درگیر می‌کند؛ هرچند گاهی ممکن است این درد دو طرفه بروز کند و هر دو سمت بدن زنان را دچار اختلال کند. با این حال توجه به این نکته ضروری است که درد عصب سیاتیک پای چپ در بارداری به مراتب در زنان شیوع بالاتری دارد.
-
درد ناشی از سیاتیک بر اساس میزان تحت فشار قرار گیری عصب متفاوت بوده و می‌تواند خفیف و قابل تحمل و یا شدید و غیرقابل تحمل باشد. این درد گاهی به طور مداوم حس می‌شود و گاهی نیز به شکل دوره‌ای در فرد بروز می‌کند. هرچه افزایش وزن و تجمع مایعات ناشی از بارداری در بدن بیشتر باشد، بروز دردهای شدید و غیرقابل تحمل نیز بیشتر خواهد شد.
-
در برخی مواقع، زنان حتی پس از زایمان نیز درد رگ سیاتیک در بارداری را به شکل خفیف تجربه می‌کنند. برای تسکین دردهای فوق پس از زایمان می‌توان با پایین آوردن وزن خود و رفع فوری مایعات ناحیه شکم درد را سریعتر تسکین داد.
-
علائمی مثل از دست داد حس در نواحی مختلفی چون کشاله ران، پاها، مثانه و مقعد، ابتلا به بی‌اختیاری در ادرار یا مشکل در دفع باید سریعا مورد بررسی تخصصی قرار گیرند، چرا که می‌توانند به خاطر لغزیدن دیسک کمر بروز کنند. هرچند لیزخوردگی دیسک کمر در دوران بارداری بسیار نادر است؛ هرچند بروز چنین اتفاقی یک اورژانس پزشکی است و باید سریعا مداخلات جدی برای درمان بیمار صورت گیرد.
زمانی که عصب سیاتیک به هر دلیلی درگیر می‌شود، بارزترین و مشخص‌ترین علامتی که از خود بروز می‌دهد احساس درد می‌باشد. این درد هم می‌تواند به صورت موضعی در محل آسیب احساس شود و هم می‌تواند به صورت انتقالی در طول خود عصب سیاتیک انتشار یابد. اما درد تنها علامت درگیری عصب سیاتیک نیست و امکان دارد همراه با درد رگ سیاتیک در بارداری ، علائم دیگری همابروز کنند. که در ادامه به شاخص‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
-
سوزش و سوزن سوزن شدن در باسن و بالای کمر
-
دردهای مقطعی یا مداوم (کمر، باسن، پشت ران و ساق)
-
درد‌هایی که از کمر تا پشت ساق پا کشیده می‌شوند
-
افزایش درد در اثر نشستن یا ایستادن طولانی
-
بی‌حس بودن در پاها
-
ضعف عضلانی در پاها و مشکل در راه رفتن، ایستادن و نشستن
-
گزگز و حالت برق گرفتگی خفیف در پاها
-
افزایش درد در اثر عطسه و سرفه شدید
-
نداشتن کنترل کامل روی مثانه
اگر هرکدام از این علائم را تجربه کردید، بهتر است در اولین فرصت موضوع را با پزشک متخصص در میان بگذارید.
همانطور که اشاره کردیم درد رگ سیاتیک در بارداری به واسطه فشار بیش از حد ناشی از حجیم شدن رحم و لگن به این عصب کلیدی بروز می‌کند و حتی تعداد معدودی تا مدتی پس از زایمان نیز این درد را به شکل خفیف‌تر تجربه می‌کند. حال قصد داریم به مهمترین مواردی که می‌توانند درد رگ سیاتیک در بارداری را در پی داشته باشند، اشاره کنیم:
-
بالارفتن بی رویه وزن و متعاقب آن احتباس مایعات در ناحیه شکم و لگن با فشردن بخشی از عصب سیاتیک عبوری از لگن موجب التهاب عصب فوق و بروز درد خواهد شد.
-
با رشد تدریجی جنین و متعاقب آن افزایش حجم شکم و لگن مادر باردار، مرکز ثقل وزن از بخش ستون فقرات به قسمت جلوی بدن کشیده شده و جابجا می‌شود، به عبارتی وزن بدن روی قسمت شکم می‌افتد. این اتفاق موجب بر هم خوردن قوس طبیعی کمر و همچنین منحنی لوردوتیک (گودی کمر) خواهد شد. با توجه به این جابجایی مرکز ثقل بدن، عضلات باسن در ناحیه لگن سفت‌تر شده و همین سفت شدن می‌تواند عصب سیاتیک را تحریک کند.
-
در طول دوران حاملگی به دلیل رشد مداوم جنین، رحم حجیم شده و بزرگ می‌شود. وقتی حجم رحم در پی رشد جنین منبسط می‌شود، احتمال وارد آمدن فشار به عصب سیاتیک و بروز درد نیز وجود دارد.
-
برای رهاسازی رباط‌های گرفته لگن و آمادگی برای زایمان، در دوره بارداری بدن هورمونی تحت عنوان ریلکسین ترشح می‌شود. هورمون فوق موجب کشیدگی رباط‌ها شده و این مسئله با ایجاد ناپایداری در مفاصل موجب انقباض ماهیچه‌ها شده و به عصب سیاتیک فشار زیادی وارد کرده و باعث بروز درد لگن خواهد شد.
-
همزمان با افزایش وزن بدن مادر در طول دوران بارداری، وزن جنین در حال رشد نیز به تدریج افزایش می‌یابد و همین مسئله موجب درد رگ سیاتیک در بارداری می‌شود.
-
از سوی دیگر به دلیل تغییر وضعیت نوزاد در سه ماهه سوم بارداری، جنین در موقعیت مناسب زایمان قرار خواهد گرفت. در چنین شرایطی به دلیل تغییر وضعیت ایجاد شده و قرارگیری سر کودک در ورودی رحم موجب فشار بی‌رویه به بافت‌های تحتانی رحم و در نتیجه تحت فشار قرارگیری عصب سیاتیک خواهد شد.
-
از طرف دیگر لغزیدن دیسک که در پی فشار ناشی از افزایش حجم رحم و رشد جنین اتفاق می‌افتد می‌تواند مزید بر علت باشد.
همانطور که پیشتر بدان اشاره کردیم درد سیاتیک بارداری معمولاً به دلیل رشد جنین در شکم مادر بروز می‌کند و می‌تواند به میزان قابل توجهی دامنه حرکتی مادر را تحت تاثیر خود قرار دهد. علاوه بر درد غیرقابل تحملی که وجود دارد و کم شدن دامنه حرکتی مادر اگر چنین دردی جدی گرفته نشود و نسبت به آن بی توجهی شود ممکن است اتفاقات دیگری هم برای مادر بیفتد. در ادامه به اصلی‌ترین پیامدهای این عارضه در طول بارداری اشاره خواهیم کرد:
-
درد و ضعف در پاهای مادر باردار
-
ضعف در کنترل مثانه و حتی روده
-
بی حسی و سوزن سوزن شدن یا مور مور شدن پاهای مادر باردار
-
بی حسی و ضعف در اندام‌های تحتانی مادر باردار
-
تشدید درد طی سرفه، عطسه یا حرکات ناگهانی
-
ناهنجاری و اخلال در خواب و بی خوابی مادر
-
کاهش کیفیت زندگی مادر باردار
-
افزایش تنش، اضطراب و استرس در مادر و انتقال احساسات ناخوشایند به جنین
-
توانایی کمتر در انجام فعالیت‌های روزانه برای مادر بارداری
بنابراین توصیه می‌شود در صورت تجربه هریک از این عوارض در دوران بارداری در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه کنید تا دچار مشکل نشوید.
لازم به ذکر است که برخی شرایط در بروز درد رگ سیاتیک در بارداری و تشدید آنها نقش دارند، آگاهی از این عوامل خطر و مدیریت آنها می‌توانند در کنترل دردهای سیاتیکی موثر باشند:
-
افزایش وزن بیش از میزان طبیعی
-
تغییرات هورمونی ناشی از بارداری و رشد جنین
-
تغییر پوستجر یا وضعیت بدنی مادر
-
فشار وارده ناشی از رحم
-
سابقه ابتلا به سیاتیک پیش از بارداری
-
سن مادر
-
فاکتورهای مرتبط با سبک زندگی مثل شیوه زندگی کم تحرک، پوستجرهای نامناسب نشستن، ایستادن و خوابیدن
-
سابقه بارداری‌های متعدد
-
سابقه کمردرد در بارداری پیشین
-
سابقه آسیب به لگن پیش از بارداری
-
داشتن کمردردهای کهنه و درمان نشده
انجام برخی اقدامات پیش پا افتاده و به ظاهر ساده نقش موثری در تسکین درد رگ سیاتیک در دوران بارداری دارد. برای اولین قدم بهتر است هر نوع فعالیت تحریک کننده عصب سیاتیک را به طور کامل متوقف شود. داشتن درد و ناراحتی حاملگی در اثر تحریک و التهاب عصب سیاتیک مسئله‌ای کاملاً طبیعی است، با این حال باید بدانیم داشتن دردهای شدید و ناتوان کننده به هیچ طبیعی نبوده و لازم است حتما پزشک متخصص وضعیت بیمار را مورد ارزیابی قرار دهد. در ادامه برخی از ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین اقدامات شرح داده شده است:
-
دوش گرفتن با آب گرم موجب خون رسانی بهتر و بیشتر به بافتها و عضلات بدن و همچنین تسکین درد ناشی از فشردگی عصب سیاتیک می‌شود.
-
پد‌های گرمایی یا کیسه گرم موجب شل شدن عضلات سفت شده خواهد شد، برای همین منظور هر زمان که احساس ناراحتی کردید یک پد حرارتی را به مدت 10 دقیقه روی محل درد نگه دارید.
-
ماساژ نواحی دردناک و یا انجام طب سوزنی در کم کردن درد ناشی از گرفتگی عصب سیاتیک نقش دارد. هرچند لازم است هردوی این موارد توسط افراد متبحر انجام شود.
-
انجام صحیح تمرینات یوگا تاحد زیادی در تسکین درد بیمار موثر است.
-
از دیگر راهکارهای آرام کردن درد، مصرف داروهای مسکن است؛ هرچند توصیه می‌شود قبل از مصرف هرگونه دارو از پزشک در خصوص مناسب بودن آن مشورت کنید.
-
انجام تمرینات کششی و قدرتی فیزیوتراپی می‌تواند در آرام کردن و بهبود دردهای سیاتیکی در دوران بارداری نقش بسزایی دارد.
-
هرگز به مدت طولانی نشیند و در اولین فرصت به پاها و کمرتان استراحت دهید. استراحت مناسب می‌تواند به میزان زیادی موجب کاهش درد سیاتیکی پاها و کمر می‌شود.
-
برای کاهش درد سیاتیکی یک طرفه بهتر است روی سمت درست بدن بخوابید. مثلا در صورت تجربه درد سیاتیک پای چپ در بارداری بهترین راهکار برای کاهش درد خوابیدن از سمت پهلوی راست است. برای کاهش درد حتی می‌توانید یک بالش بین پاها قرار دهید تا به کمرتان فشار نیاید و فشار وارده به عصب سیاتیک کاهش یابد.
-
افزایش وزن در دوران بارداری به تحولات بدن مادر در پی رشد جنین طبیعی است اما افزایش جهشی و ناگهانی وزن در بروز درد رگ سیاتیک در دوران بارداری نقش بسزایی دارد و باید حتما نسبت به حفظ وزن در وضعیت سلامت مادر و جنین اقدام نمایید
-
شنا یا آب درمانی و راه رفتن در آب نیز می‌تواند با کم کردن فشار وارده به ستون فقرات و لگن به میزان قابل توجهی درد سیاتیک در دوران بارداری را کاهش دهد و موجب بهبود وضعیت بیماران شود..
-
در صورتی که به دلایل مختلف مثل شغل یا عادات زندگی مجبورید ساعت طولانی بیاستید و یا اگر به هر دلیل مجبورید اجسام سنگین را بلند کنید لازم است حتما به طور مداوم استراحت کنید.
در نظر داشته باشید که معمولاً دردهای سیاتیکی که در دوران بارداری بروز می‌کنند با انجام برخی اقدامات ساده قابل بهبود و درمان هستند. درد عصب سیاتیک در حاملگی امری طبیعی است که بواسطه تغییرات فیزیولوژیکی بدن مادر اتفاق می‌افتد. رعایت کلیه مواردی که در بالا به آنها اشاره شد علاوه بر تسکین درد بیمار در جلوگیری از بروز دردهای آتی نیز نقش دارد.
برای بهبود درد رگ سیاتیک در دوران بارداری می‌توان در کنار راهکارهای ساده و پیشگیرانه از راهکارهای درمانی نوین نیز استفاده کرد. برای همین منظور توصیه می‌شود بیمار در کنار فیزیوتراپی، استفاده از گرما و سرما، یوگا، حفظ پوسجر بدن، ورزش، کاهش وزن و کنترل استرس از راهکارهای دیگری نیز استفاده کند:
-
دارودرمانی: در برخی شرایط پزشک متخصص برای درمان دردهای شدید و ناتوان کننده سیاتیک ممکن است تجویز برخی داروها از جمله داروهای مسکن بدون نسخه ایمن و یا داروهای ضدالتهابی ایمن را برای تسکین درد تجویز نماید. این داروها شامل شل کننده‌های عضلانی، مسکن‌های ضعیف و یا ضدالتهاب‌های قوی است.
-
ابزارهای کمکی: کمربند بارداری و یا بریس‌های کمکی می‌توانند موجب کاهش فشار وارده به عصب سیاتیک شود. از سوی دیگر این ابزارها از شکم و کمر مادر باردار حمایت می‌کند.
-
کفش و کفی طبی: پوشیدن کفش‌های حمایتی و دارای قوس مناسب می‌تواند موجب کاهش فشار وارده به کمر و پاها شود. از سوی دیگر کفی طبی نیز می‌تواند به حمایت از کف پا و جلوگیری از فشار به کمر کمک کند.
سخن پایانی
درد سیاتیک در بارداری یکی از مشکلات رایج است که می‌تواند بر زندگی روزمره تأثیرات زیادی بگذارد. این درد می‌تواند از کمر شروع شده و به پایین پاها کشیده شود، که در نهایت موجب کاهش توانایی در حرکت و انجام فعالیت‌های معمول می‌شود. اگر این درد به‌موقع درمان نشود، ممکن است مشکلات جدی‌تری نظیر آسیب به اعصاب یا ضعف در حرکت پاها ایجاد شود.
بسیاری از زنان باردار ممکن است این درد را نادیده بگیرند، اما این مشکل می‌تواند به‌مرور زمان بدتر شود و کیفیت زندگی فرد را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهد. به همین دلیل، درمان به‌موقع آن بسیار مهم است. روش‌های مختلف درمانی مانند فیزیوتراپی، ماساژ و استفاده از داروهای مناسب دوران بارداری می‌توانند به کاهش این درد کمک کنند.
بهترین دکتر سیاتیک در تهران می‌تواند شما را در انتخاب روش درمانی مؤثر راهنمایی کند تا بتوانید راحت‌تر این دوران را پشت سر بگذارید. اگر شما هم از درد سیاتیک رنج می‌برید، پیشنهاد می‌کنیم به متخصصان ما در کلینیک مراجعه کنید تا بهترین راه‌حل‌ها برای کاهش این درد را پیدا کنید.