نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
آشنایی با چند روش معجزه‌آسا برای درمان سیاتیک
آیا تابه‌حال احساس کرده‌اید که درد شدیدی از پایین کمر شروع شده و به‌طور ناگهانی به پاهایتان گسترش‌یافته است؟ آیا این درد تا حدی بوده که حتی نتوانید راه بروید یا حرکت کنید؟ این درد ممکن است نشانه‌ی درگیری عصب سیاتیک باشد. سیاتیک به اصطلاح عامیانه و به اشتباه به جای عبارت سیاتیکا به یک بیماری که می‌تواند زندگی روزمره شما را تحت‌تأثیر قرار دهد و خطرات جدی برای سلامتی شما به همراه داشته باشد، اطلاق می‌شود. درگیری سیاتیک یکی از بیماری‌های شایعی است که در جهان، زندگی افراد بسیاری را تحت تاثیر خود قرار داده است. یکی از ابتدایی‌ترین اقدامات برای کاهش درد و درمان سیاتیک از نظر بهترین دکتر سیاتیک در تهران، ترک عادات اشتباه روزانه و تغییر در نحوه نشستن و برخاستن است.
آنچه در این مقاله می خوانید:
بهترین روش برای درمان موثر سیاتیک کدام است؟
نام بزرگ‌ترین عصب در بدن انسان که از باسن و پشت ران آغاز می‌شود و در امتداد یک خط راست به زانوها می‌رسد، سیاتیک (Sciatic) است. این عصب در زانوها به دوشاخه «تیبیال» و «پرونئال» یا به عبارت دیگر فیبولار مشترک (common) تقسیم می‌شود. عصب پرونئئال هم دو عصب سطحی و عمقی دارد. عصب پرونئئال سطحی، به سمت پوست می‌رود و حس قسمت‌هایی از جلوی پا در انسان‌ها را ایجاد می‌کند. عصب پرونئئال عمقی اما به سمت عضلات جلوی ساق پا می‌رسد و انسان با استفاده از این عصب می‌تواند بایستد و یا راه برود.
به هرگونه اختلال در این فرآیند که نشانه اولیه آن همان دردهای ناگهانی است، درد سیاتیک می‌گویند. امروزه از روش‌های مختلفی برای بهبود سیاتیک مانند درمان‌های خانگی، دارودرمانی، فیزیوتراپی و جراحی استفاده می‌شود. اما فراموش نکنید که ترک عادات اشتباه در نحوه نشستن و واردنشدن فشار بیش از حد به کمر و پاها، بهترین راه برای پیشگیری از دردهای سیاتیک و درمان همیشگی آن است.
اما بیش از آنکه به سراغ توضیح کامل مسیرهای ذکر‌شده برویم، بهتر است بدانیم که علت اصلی اختلال در عملکرد عصب سیاتیک چیست و چه علائمی را باید جدی گرفت. به‌طور معمول یکی از مواردی که در ادامه ذکر می‌شود، از علل اصلی درد سیاتیک است:
-
فشار به عصب سیاتیک به دلیل دیسک کمر
-
فشار بر روی عصب سیاتیک به دلیل تورم و التهاب در ناحیه کمر
-
فشار بر روی عصب سیاتیک به علت بارداری
-
دیسک کمری پیچیده
-
تنگی کانال نخاعی
-
سندروم پیریفورمیس (در سندروم پیریفورمیس، عضله پیریفورمیس به دلایل مختلف و انقباض غیرعادی، عصب سیاتیک را تحت فشار قرار داده و باعث التهاب می‌شود
-
اسپاندیلولیستز (زمانی که یکی از مهره‌های ستون فقرات بر روی مهره زیری می‌لغزد)
-
صدمه یا آسیب
-
تومورها
-
بالارفتن سن
-
اضافه‌وزن
-
سبک زندگی اشتباه
بروز چه علائمی نشانگر اختلال در عملکرد عصب سیاتیک است:
-
درد شدید هنگام حرکت
-
بی‌حسی پاها
-
سوزن سوزن یا گزگز شدن دردناک پا یا انگشتان پا
-
عدم کنترل روده و مثانه در موارد شدیدتر
-
احساس ضعف و کاهش قدرت عضلات پا
-
درد در ناحیه پشتی ران
-
درد در ناحیه باسن
روش‌های درمانی سیاتیک با دارو و جراحی
با مشاهده هر یک از علائم گفته‌شده که به‌مرورزمان شدیدتر هم می‌شوند، مراجعه به پزشک متخصص از الزامات درمانی است. متخصصان ارتوپد برای تشخیص درگیری سیاتیک و انتخاب درمان مناسب باتوجه‌به وضعیت بیمار از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند که در ادامه آنها را بررسی خواهیم کرد:
-
معاینه فیزیکی: پزشک با معاینه ناحیه کمر و پاهای بیمار، علائم مربوط به سیاتیک را بررسی و ممکن است از آزمایش‌های مختلفی برای شناسایی علت درد سیاتیک و درمان آن استفاده کند.
-
تصویربرداری: پزشک با استفاده از روش‌های تصویربرداری مختلفی مانند ام‌آر‌آی، سی‌تی‌اسکن و اسکن X-ray، علائم در ارتباط با درگیری سیاتیک را بررسی می‌کند تا بتواند تشخیص دهد کدام روش درمانی برای بیمار مناسب‌تر است.
-
نوار عصب و عضله: پزشک برای تجویز بهترین مسیر درمانی سیاتیک، ممکن است انجام نوار عصب و عضله یا در اصطلاح پزشکی الکترومیوگرافی را تجویز کند.
پس از بررسی دقیق وضعیت بیمار و در صورت جدی بودن اختلال در عملکرد عصب سیاتیک، پزشکان یکی از روش‌های که در ادامه توضیح داده می‌شود، را جهت راهکار درمانی مناسب به بیمار توصیه می‌کنند. اما این نکته را به یاد داشته باشید که حتی اگر پزشک برای شما دارو، فیزیوتراپی و یا حتی جراحی تجویز کرد، باید توصیه‌ها، درمان‌های خانگی و انجام ورزش مداوم را برای بهبود شرایط فیزیکی خود جدی بگیرید.
راه‌حل‌های درمانی سیاتیک با روش‌های خانگی
خبر خوب این است که اکثر افراد مبتلا به این عارضه نیازی به جراحی ندارند و معمولاً بیمار با دارودرمانی و فیزیوتراپی بهبود می‌یابد. همچنین حدود نیمی از افراد مبتلا به درگیری سیاتیک با استراحت‌های طولانی‌مدت و مصرف داروهای تجویزشده خوب می‌شوند. معمولاً دوره استراحت برای این دسته از افراد ۶ هفته است. در این ۶ هفته اگر بیمار درمان‌های خانگی را به‌خوبی رعایت کند، برای همیشه با این درد خداحافظی می‌کند.
استراحت: همان‌طور‌که گفتیم استراحت یکی از بهترین راهکارها جهت بهبود درد سیاتیک است. بهتر است برای کاهش علائم به مدت کافی به پاها و کمر خود استراحت دهید. اگر درد سیاتیک فعالیت‌های روزانه شما را مختل کرده، بهترین کار آن است که چند روز به خود سختی ندهید و در منزل استراحت کنید.
فیزیوتراپی: یکی دیگر از روش‌های مؤثر برای رفع سیاتیک، فیزیوتراپی است. فیزیوتراپ با استفاده از تمرینات و تکنیک‌های خاص، عضلات و بافت‌های نرم کمر را تقویت می‌کند. او جهت درمان این درد بیمار را موظف به انجام تمرینات تقویتی و کششی برنامه‌ریزی‌شده می‌کند. با این حرکات ورزشی از میزان فشار به عصب سیاتیک کاسته می‌شود و در نتیجه درد نیز از بین می‌رود. متخصص ممکن است در این مسیر از ماساژ، الکتروتراپی و تزریق نیز استفاده کند.
اگر درد سیاتیک به‌موقع تشخیص داده شود و به‌سرعت درمان شود، روش درمانی فیزیوتراپی می‌تواند جایگزین جراحی شود. تمرینات فیزیوتراپی ممکن است برای هر شخصی با شخص دیگر متفاوت باشد و بهتر است با پزشک خود قبل از انجام این حرکات مشورت کنید. همچنین به یاد داشته باشید که برای فیزیوتراپی نزد متخصص بروید، چراکه امکان آسیب جدی وجود دارد.
مصرف دارو: اولین گزینه‌ای که افراد برای رفع درد سیاتیک پیش می‌گیرند، استفاده از داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن است، اما نباید بدون مشورت با پزشک از این داروها به‌صورت طولانی استفاده کنید.
پزشکان در موارد شدیدتر مسکن‌ها یا شل‌کننده‌های عضلانی قوی‌تر یا داروهای ضدالتهاب تجویز می‌کنند. داروهای ضدافسردگی، داروهای ضدتشنج نیز در برخی از موارد مؤثر هستند. گرچه لازم به یادآوری است که تمامی این داروها حتما باید با شرایط درست و تحت نظر پزشک استفاده شود.
درصورتی‌که به‌اصطلاح، درد امان بیمار را بریده باشد، پزشکان جهت درمان و کاهش فوری این درد از داروهای تزریقی مناسب فرد استفاده می‌کنند.
اوزون درمانی: اوزون درمانی نیز یکی از روش‌های درمانی نوین برای درمان نسبی سیاتیک یا بیماری‌های عضلانی و مفصلی چون دیسک کمر یا مشکلات زانو است. در این روش، اوزون به‌صورت تزریقی به ناحیه دردناک در کمر وارد می‌شود. از مزایای این روش می‌توان به کاهش درد و التهاب، بهبود عملکرد عصب سیاتیک، کاهش نیاز به درمان‌های دارویی و جراحی اشاره کرد.
جراحی: اگر دارودرمانی و فیزیوتراپی افاقه نکرد، جراحی آخرین راه‌حل برای خلاص شدن از درد سیاتیک است. از لحاظ آماری حدود ۵ تا ۱۰ درصد از افراد مبتلا به درگیری سیاتیک نیاز به جراحی پیدا می‌کنند.
در مواردی که درد سیاتیک شدید شده باشد و پاسخ مناسبی به درمان‌های رایج ندهد، تنها چاره کار استفاده از روش جراحی است. جراحی معمولاً به‌عنوان آخرین گزینه شناخته می‌شود و باید توسط یک پزشک متخصص مجرب عصب‌شناسی یا جراح مغز و اعصاب انجام شود. در اینجا چند نکته در مورد جراحی سیاتیک آورده شده است:
تشخیص دقیق: قبل از تصمیمگیری برای جراحی باید تشخیص دقیق از طریق انجام تست‌ها و تصاویر پزشکی تأیید شود. این امر به شناخت دقیق علت فشار بر عصب سیاتیک و مشکلات مرتبط با آن کمک می‌کند.
گزینه‌های جراحی: وجود چندین روش جراحی از جمله میکرو دیسکتوم (Microdiscectomy)، جراحی لامینکتومی (Laminectomy)، برداشت دیسک و اتصال مهره‌ها (Discectomy with Fusion)و... پزشک شما باید گزینه مناسب را باتوجه‌به وضعیت شما انتخاب کند.
عوارض و ریکاوری: جراحی سیاتیک مانند هر جراحی دیگری ممکن است عوارضی داشته باشند و با احتمال کم موجب خونریزی، عفونت، آسیب به عصب‌ها یا ترشح مایع مغزی همراه باشد. همچنین، ریکاوری پس از جراحی ممکن است زمان‌بر باشد و نیاز به تمرینات ترازبندی و فیزیوتراپی داشته باشد.
پس از جراحی: پس از جراحی، پیروی از دستورات پزشک و شرکت در جلسات فیزیوتراپی به‌طور مرتب، بسیار مهم است. این کار به شما کمک می‌کند تا بهبودی بهتر و سریع‌تری را تجربه کنید.
درهرصورت، تصمیم به انجام جراحی برای باید توسط یک تیم پزشکی متخصص گرفته شود و به عوامل مختلفی همچون وضعیت کلی بیماری، درجه شدت علائم، و جوانب دیگر وابسته است.
راهکارهای درمانی برای تسکین سیاتیک با ورزش
برای بهبود درد سیاتیک، درمان‌های خانگی مؤثری وجود دارد که می‌تواند به کاهش درد و تسکین علائم کمک کنند. اما قبل از اجرای هرگونه درمان خانگی باز هم توصیه می‌شود با پزشک خود مشورت کنید؛ چراکه تنها یک سهل‌انگاری و انجام یک حرکت اشتباه می‌تواند شما را به دردسری بزرگ بیندازد.
-
کنترل وزن: اضافه‌وزن می‌تواند باعث بروز درد سیاتیک شود، بنابراین کنترل وزن می‌تواند به کاهش علائم و درمان آن کمک کند.
-
کمپرس سرد یا گرم: استفاده از کمپرس گرم یا سرد می‌تواند در رفع درد سیاتیک مفید باشد، اما هر یک باید بادقت و در شرایط مشخصی استفاده شوند. هر کدام از این روش‌ها دارای مزایا و محدودیت‌هایی هستند.
-
کمپرس گرم: کمپرس گرم به‌عنوان یک روش آرام‌بخش برای تسکین درد مفید است. این نوع کمپرس باعث انبساط عروق و جریان خون در ناحیه موردنظر می‌شود و می‌تواند به ریلکسی عضلات کمک کرده تا درد کاهش یابد. برای استفاده از کمپرس گرم ، می‌توانید از یک دستگاه گرمایشی یا یک حوله گرم در محل درد استفاده کنید، از این روش معمولاً برای درمان دردهای مزمن استفاده می‌شود.
-
کمپرس سرد: کمپرس سرد معمولاً در مواردی که التهاب و تورم در محل سیاتیک وجود دارد، مفید است. این نوع کمپرس باعث انقباض عروق و کاهش جریان خون می‌شود و می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. برای استفاده از کمپرس سرد، می‌توانید از یک پک یخ یا یک کیسه منجمدی که با یخ پر شده است، استفاده کنید. توصیه معمولی این است که از کمپرس سرد در مرحله ابتدایی یک آسیب استفاده کنید تا تورم و التهاب کاهش یابد، و سپس از کمپرس گرم استفاده کنید تا عضلات ریلکس شوند و درد کاهش یابد. بااین‌حال، همیشه پیشنهاد می‌شود که قبل از استفاده از هر کدام از این روش‌ها، با پزشک یا متخصص فیزیوتراپی خود مشورت کنید تا بهترین روش برای وضعیت شما تشخیص داده شود و از اشتباهات احتمالی جلوگیری شود.
-
ماساژ: پزشکان از ماساژ به‌عنوان یک روش درمانی موثر یاد می‌کنند. ماساژدرمانی موجب التیام بدن و بهبود درد سیاتیک می‌شود؛ چراکه دلیل اصلی این درد، در اکثر مواقع گرفتگی عضلات است که با ماساژ از بین می‌رود.
-
درمان با آب‌گرم: استفاده از آب‌گرم می‌تواند به کاهش درد سیاتیک کمک کند. پاهای خود را در آب گرم قرار دهید و آنان را به‌آرامی ماساژ دهید. استفاده از جکوزی نیز بسیار توصیه می‌شود.
-
درمان با طب سوزنی: طب سوزنی نیز برای درمان اثربخش سیاتیک بسیار کاربردی است. این روش باعث تحریک نقاط خاصی در بدن می‌شود که می‌تواند به کاهش درد و بهبود علائم سیاتیک کمک کند. اما قبل از اجرای هرگونه درمان با طب سوزنی با پزشک خود مشورت کنید.
-
ترک عادات اشتباه و نشستن‌های طولانی: همان‌طور که گفتیم یکی از راهکارهای ساده درمانی سیاتیک ترک عادات اشتباه در نشستن، ایستادن و جابه‌جای اجسام سنگین است. همچنین تغییر حالت مداوم بدن نیز بسیار چاره‌ساز است. بنابراین بهتر است هر ۲۰ دقیقه یک‌بار حالت نشستن یا خوابیدن خود را تغییر دهید. تغییر وضعیت باعث می‌شود تا فشار کمتری به کمر و یا عصب سیاتیک وارد شود.
-
پوشیدن کفش‌های مناسب: کفش‌هایی بپوشید که فشار کمتری به زانوها و کمر وارد کنند و برای پیاده‌روی مناسب باشند.
-
عدم استعمال مواد دخانی: نیکوتین خون‌رسانی به استخوان‌ها را کاهش می‌دهد و استعمال طولانی‌مدت هرگونه مواد دخانی از جمله سیگار، ستون فقرات و دیسک‌های مهره‌ای کمر را تضعیف می‌کند. تضعیف این نواحی باعث فشار بیشتر به ستون فقرات و دیسک‌ها می‌شود.
سخن پایانی
شما می‌توانید با مراجعه به یک متخصص ارتوپد، درمان حرفه‌ای خود را آغاز کنید و درکنار آن از درمان‌های خانگی، کمک بگیرید. این نکته را به‌خاطر داشته باشید که گاهی علت درد سیاتیک در زنان و مردان، دردهای ارجاعی است و باید برای درمان به دنبال یافتن علت اصلی آن باشید. فراموش نکنید با تغییر نحوه نشستن، ایستادن و انجام درست فعالیت‌های روزانه می‌توانید به روند درمانی خود کمک شایانی بکنید.
برای درمان سریع‌تر و کم‌دردسرتر باید به پرشک متخصص مراجعه کنید. ما در کلینیک خود می‌توانیم به شما در یافتن بهترین متخصص‌ها کمک کنیم تا مسیری کوتاه‌تری را جهت درمان سیاتیک طی کنید.
پزشکان متخصصان ما بدون شک پس از معاینه و انجام آزمایش‌های اولیه بهترین راهکاردرمانی را برای شما تجویز خواهند کرد و در طول مسیر و تا بازیابی کامل سلامتی‌تان کنار شما خواهند بود.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو