نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات

رازهای سیاه شدن ناخن پا و راهنمای درمانی

عوامل بسیاری باعث سیاه‌ شدن ناخن پا در افراد می‌شود؛ در حقیقت رنگ ناخن پا نشان‌دهنده سلامت و بهداشت افراد است؛ اما گاهی سیاه شدن آن بدون علت و ناگهانی و البته به ‌طور ناخواسته نگرانی‌ها و سؤالات بی‌شماری را برای افراد خلق می‌کند. آیا برای شما نیز تاکنون این پرسش به وجود آمده است که چرا ناخن شست پا سیاه می‌شود و آیا تاکنون سیاه‌ شدن زیر ناخن پا یا پیدا کردن علت سیاه شدن اطراف ناخن پا در عزیزان‌تان شما را نگران کرده است؟ در چنین مواردی استفاده از تجربیات دکتر ناخن پا می‌تواند بسیار راهگشا باشد؛ اما اگر پیش از هر اقدامی خواهان فهمیدن این موضوع هستند که این عارضه تا چه اندازه می‌تواند برای شما و عزیزان‌تان خطرناک باشد و آیا سیاه‌ شدن اطراف ناخن نشانه بروز یک بیماری است در ادامه همراه ما باشید؛ چرا که در این مقاله به بررسی علل سیاه شدن ناخن و سیاه شدن ناخن شست پا و راه‌های درمانی آن می‌پردازیم.

فهرست مطالب

علل سیاه شدن ناخن‌های پا چیست؟

ناخن‌های پا می‌توانند به علل مختلف از جمله ضربه خوردن، عفونت قارچی، استفاده طولانی‌مدت از لاک، رعایت نکردن بهداشت شخصی، پوشیدن کفش و کتانی‌های غیر استاندارد یا تغییر رنگدانه در طول زمان سیاه شوند. بخش زیادی از سیاه شدن ناخن پا به مسائل بهداشتی باز می‌گردد در برخی از موارد علت‌های جدی‌تری مانند بیماری‌های قلبی یا ملانوم (نوعی سرطان پوست) از دلایل سیاه شدن ناخن انگشت کوچک پا یا سیاه شدن ناخن شست پا هستند.

به عبارت ساده‌تر می‌توان گفت که دلایل سیاه شدن اطراف ناخن پا ممکن است خوش‌خیم یا نشانه بروز بیماری جدی باشد؛ پس فهمیدن علت اصلی برای فردی که ناخن‌اش تغییر رنگ داده، بسیار با اهمیت است؛ چرا که اگر سیاه‌ شدن ناخن به دلیل ضربه یا تغییر رنگدانه‌ها باشد، مشکل جدی را برای فرد ایجاد نمی‌کند.

از سوی دیگر سیاه شدن اطراف ناخن پا اگر به دلیل عفونت‌های قارچی باشد، در صورت درمان مناسب مشکل‌آفرین نیست. با این حال این احتمال وجود دارد که در صورت عدم درمان و استفاده از داروهای نامناسب، این عفونت به سایر اعضای بدن هم سرایت کند.

اگر به شخصه نتوانستید علتی واضح برای سیاه شدن ناخن‌های پای‌تان بیابید، مشورت با پزشک و معاینه حضوری ایده بسیار مناسبی است؛ اما پیش از هر اقدامی برای درک بهتر از علل سیاه شدن ناخن‌های پا یا سیاه شدن ناخن انگشت کوچک پا بهتر است تا انتهای مطلب با ما باشید.

• ضربه‌های مکرر

اگر شما عادت به پوشیدن کفش‌های نامناسب دارید، بدون شک تا به حال سیاه شدن ناخن‌های پا در اثر کفش را تجربه کرده‌اید. پوشیدن کفش‌های تنگ و غیر استاندارد باعث می‌شود که پای شما همواره در معرض ضربه‌های مکرر باشد؛‌ این ضربه‌ها بیشتر باعث سیاه شدن ناخن انگشت کوچک پا می‌شوند.

از سوی دیگر فشار طولانی‌مدت روی انگشتان پا ناشی از کفش‌های نامناسب می‌تواند مشکلات عدیده‌ای از جمله تاول‌های کوچک یا تاول‌های بزرگ و خونی به وجود آورد که اگر جدی نگرفته شود، در نهایت منجر به سیاه شدن ناخن و انگشتان پا می‌شود.

در برخی موارد خفیف، پس از مدتی ناخن سیاه شروع به تغییر رنگ می‌کند و بدون درمان خاصی به مرور سفید می‌شود؛ اما زمانی که ناخن از ریشه جدا می‌شود و به اصطلاح می‌افتد،‌ حتماً باید به پزشک مراجعه کرد.

• ترومای بلانت (آسیب بسته)

تروما یا ترومای بلانت شایع‌ترین علت سیاه شدن ناخن در افراد است. ترومای بلانت به آسیب فیزیکی به بخشی از بدن اشاره دارد که می‌تواند در اثر سانحه یا ضربات فیزیکی بدون ایجاد بریدگی یا جراحت در پوست ایجاد شده باشد. این اصطلاح معمولاً به آسیب واردشده به وسیله ضربه اشاره دارد؛ مثلاً اگر شخصی جسمی سنگین را روی پای شما بیندازد، ناخن شما به دلیل شکستن رگ‌های خونی و تجمع خون، سیاه می‌شود.

در چنین شرایطی انگشتان پا به شدت درد می‌گیرند و خون تقریباً در زیر پوست فرد آسیب‌دیده جمع می‌شود. در برخی از موارد، تجمع خون به مرور از بین می‌رود و درد و تورم کاهش می‌یابد؛ اما در موارد دیگر پزشک مجبور می‌شود، خون را تخلیه کند، همچنین ممکن است در هنگام ورزش پای شما آسیب ببیند، سیاه شدن ناخن در فوتبال تقریباً امری متداول است چرا که پای فرد فوتبالیست همواره در معرض ضربه و کوبیده شدن است؛‌ این آسیب‌ها باعث پارگی رگ‌های خونی و کبودی انگشتان پا یا همان سیاه شدن ناخن می‌شود.

• عفونت‌های قارچی

عفونت‌های قارچی یکی دیگر از مشکلات رایجی است که می‌تواند باعث سیاه شدن ناخن‌ شود. انواع مختلف قارچ‌ها می‌توانند منجر به تغییر رنگ، ضخامت و شکل ناخن‌ها شوند. این نوع عفونت‌ها را به عنوان «عفونت قارچی ناخن» یا «Onychomycosis» می‌شناسند. به طور معمول، عفونت قارچی باعث زرد شدن ناخن‌ها می‌شوند؛ اما ناخن زرد به علت تشدید یا تجمع عفونت می‌تواند به مرور سیاه شود.

ناخن‌های پا به ویژه در برابر عفونت‌های قارچی حساس هستند؛ زیرا جوراب‌ها و کفش‌ها می‌توانند بستر گرم و مرطوبی برای رشد قارچ‌ها را فراهم کنند. معمولاً با مراقبت مناسب از پا می‌توان از عفونت‌های قارچی پیشگیری کرد.

• ملانوما

در موارد نادر سیاه شدن ناخن ممکن است ناشی از ابتلا به ملانوم باشد. ملانوما تهاجمی‌ترین شکل سرطان پوست است. این نوع از سرطان پوست باعث لکه‌های تیره و نامنظم در پوست می‌شود. در برخی از موارد سیاه شدن زیر ناخن پا، نشانه ملانوماست. ملانوما به طور معمول به آرامی و بدون علائم دیگر ایجاد می‌شود و به همین دلیل اغلب در موارد اولیه فرد بیمار متوجه آن نمی‌شود،‌ به ویژه آنکه منشأ سیاه شدن زیر ناخن پا باشد. پس در صورت مشاهده لکه‌های سیاهی که به سراسر ناخن گسترش یافته‌اند و با وجود رویش مجدد ناخن‌ها از بین نمی‌روند، مراجعه به پزشک الزامی است.

• تغییر رنگدانه

رنگ پوست افراد به طور طبیعی در طول زمان تغییر می‌کند. برای افرادی که پوست تیره‌تری دارند، ممکن است لکه‌ای تیره در زیر ناخن‌های پا ایجاد شود. تغییرات رنگدانه معمولاً یکنواخت است؛ بنابراین اگر روی انگشت یک پا ایجاد شوند، معمولاً روی انگشت همسان پای دیگر نیز ظهور می‌کنند و در چنین شرایطی ناخن‌ها ممکن است سیاه‌تر به نظر برسند؛ البته باید حواستان باشد که اگر علت سیاه شدن ناخن شست پا صرفاً به دلیل تغییر رنگ پوست باشد، تمامی ناخن‌های‌تان باید تغییر رنگ بدهند و اگر فقط ناخن شست پای‌تان سیاه شده، باید علت دیگری برای آن بیابید.

• مشکلات و بیماری‌های زمینه‌ای

چند بیماری وجود دارد که ممکن است باعث سیاه شدن ناخن شود، از جمله:

• دیابت
• بیماری کلیوی
• بیماری قلبی
• کم خونی

به گفته متخصصان اولین نشانه سیاه شدن پا به دلیل دیابت، نمایان شدن خط قرمز بر روی پاهای افراد است و با قطعیت نمی‌توان گفت که تغییر رنگ از ناخن‌ها شروع می‌شود. در هر صورت پزشکان بر این باورند سیاه شدن ناخن از علائم دیابت است و دادن آزمایش‌های مربوطه اولین گام در این میان است. به گفته متخصصان، تعداد زیادی از افراد مبتلا به دیابت نوع دوم، از این عارضه رنج می‌برند و دلیل اصلی آن هم اختلالات گردش خوش یا آسیب‌های عصبی است؛ بنابراین اگر دیابت دارید یا ابتلا به دیابت در خانواده شما ارثی است، باید به تغییر رنگ ناخن‌های‌تان بسیار حساس باشید.

پس افراد دیابتی یا کسانی‌که مستعد به سیاه شدن اطراف ناخن پا هستند، باید بیش از دیگران مراقب پوشیدن کفش‌های نامناسب، کوتاه کردن بیش از حد ناخن‌ها، مصرف نوشیدنی‌های الکلی و رعایت بهداشت شخصی باشند؛ اما باید گفت که جای نگران زیادی هم وجود ندارد؛ اگر سیاه شدن ناخن انگشت شما ناشی از یکی از بیماری‌های زمینه‌ای که گفته شد باشد با کنترل بیماری و رعایت کردن رژیم غذایی و همچنین گوش دادن به توصیه‌های پزشک، رنگ آنان به‌زودی و دوباره به حالت طبیعی خود بازمی‌گردد.

• سیاه شدن ناخن پا در بارداری

سیاه شدن ناخن در بارداری هم به دلیل تغییر هورمون‌ها ممکن است، رخ بدهد. این هورمون‌ها گاهی باعث تسریع رشد ناخن‌ها می‌شود، گاهی نیز آنان را آسیب‌پذیرتر می‌کند و حتی ممکن است ناخن‌ها در زمان بارداری نرم و سیاه شوند؛ البته نگران نباشید چرا که سیاه شدن ناخن در بارداری مشکل چندان جدی نیست و با داشتن رژیم غذایی مناسب پس از اتمام بارداری، رنگ ناخن‌ها به حالت طبیعی بازمی‌گردد.

چه زمانی باید برای سیاه شدن ناخن پا به پزشک مراجعه کرد؟

اگر فردی ناگهانی و بدون دلیل قابل توضیح دچار سیاه شدن ناخن‌های پایش شد و اگر با گذشت زمان و با کمک درمان‌های خانگی بهبود نیافت، باید به پزشک مراجعه کند؛ چرا در صورت آسیب جدی یا در موارد دیگر قسمت سیاه شده ناخن با رشد مجدد ناخن از بین می‌رود.

اگر دلیل سیاه شدن ناخن شست پا عفونت‌های قارچی باشد هم معمولاً در خانه قابل درمان است و ممکن است نیازی به تشخیص پزشک نداشته باشد با این حال مشورت با پزشک متخصص می‌تواند تا حد زیادی نگرانی را در این زمینه برطرف کند؛ اما اگر علت سیاه شدن ناخن نامشخص بماند یا دلیل آن بیماری‌های زمینه‌ای مانند ملانوم باشد، ‌رفتن به نزدیک‌ترین کلینیک درمانی یا مراجعه به پزشک اولین و آخرین گزینه روی میز است؛ بنابراین اگر علت سیاه شدن اطراف ناخن یا سیاه شدن زیر ناخن پا خود را نمی‌دانید، در ابتدا بهتر است صبور باشید و اگر بهبودی حاصل نشد، برای درمان به نزد پزشک بروید.

راهکارهای درمانی برای بهبود سیاهی ناخن‌های پا

همان‌طور که گفته شد درمان ناخن سیاه شده بسته به علت آن متفاوت است. اگر سیاه شدن اطراف ناخن و خود ناخن بر اثر نیروی بلانت (بدون ایجاد جراحت) باشد، پزشک ممکن است با استفاده از سوزن‌های مخصوص سوارخ کوچکی در ناخن ایجاد کند. این سوراخ‌ها باعث تخلیه خون و کاهش فشار می‌شود.

اگر فرد آسیب‌های مکرر مانند پوشیدن کفش‌های نامناسب داشته باشد یا سیاه شدن ناخن در فوتبال روی دهد، احتمالاً استراحت دادن به پاها و تعویض کفش تنها راهکارهای درمانی پزشک معالج برای سیاه شدن ناخن است.

اما در موارد شدیدتر به ویژه زمانی که سیاه شدن ناخن شست پا به دلیل عفونت‌ باشد، پزشک ممکن است دارو و پماد تجویز کند. ممکن است شخصی بتواند عفونت قارچی ناخن‌هایش را در خانه درمان کند؛‌ برای این منظور کرم‌ها و پمادهای در بازار وجود دارد که معمولاً می‌توان آنان را بدون نسخه یا آنلاین تهیه کرد؛ اما فراموش نکنید که اگر بعد از چند روز عفونت برطرف نشد، فرد باید به پزشک مراجعه کند.

سیاه شدن ناخن اطراف پا به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا ملانوم قطعاً نیازمند مراجعه به پزشک است؛ اگر فرد مبتلا به دیابت باشد، پزشک تغییری در رژیم غذایی او ایجاد خواهد کرد و اگر متأسفانه سیاه شدن ناخن به دلیل ابتلا به سرطان باشد، پزشک متخصص تمام گزینه‌‌های درمانی موجود را برای بهبودی بررسی می‌کند.

درمان‌های خانگی برای سیاه ‌شدن ناخن‌های پا

همان‌طور که گفتیم سیاه شدن ناخن در اکثر موارد موضوع نگران‌کننده‌ای نیست و می‌توان در خانه برای آن چاره‌ای اندیشید. در ادامه چند راهکار خانگی و اینکه چگونه از سیاه شدن ناخن بزرگ پا جلوگیری کنیم به شما معرفی خواهیم کرد؛ پس همچنان تا انتهای مطلب با ما بمانید.

قرار دادن پا در آب گرم به مدت چند دقیقه به ویژه پس از پیاده‌روی‌های طولانی مدت مانع سیاه شدن ناخن کوچک پا می‌شود و البته درد و التهاب را نیز کاهش می‌دهد. اکثر روغن‌های گیاهی خواص ضد التهابی دارند و برای درمان کبودی‌ها و سیاهی ناخن‌ها می‌توان از آنها بهره برد؛ روغن نعنا، درخت چای، اسطوخودوس، اوکالیپتوس و بابونه از بهترین روغن‌های مؤثر برای درمان سیاه‌ شدن ناخن هستند.

برای نتیجه‌دهی بهتر می‌توانید روغن را مستقیماً روی انگشتان و ناخن‌ها بمالید یا می‌توانید چند قطره از روغن را در آب گرم ریخته و پاها را به مدت 15 دقیقه درون آن نگه دارید. برخی نیز پارچه‌ای را به روغن آغشته کرده و  آن را مانند باند به دور ناخن‌های سیاه‌شده‌شان می‌بندند.

استفاده از زردچوبه، آلوئه‌‌ورا و آب نمک از دیگر راه‌های درمان خانگی سیاه شدن اطراف ناخن است. زردچوبه خواص ضد التهابی و ترکیبات ضد میکروبی دارد و در کاهش تورم و عفونت بسیار مؤثر است؛ اما از آلوئه‌‌ورا بیشتر در درمان بیماری‌های پوستی و کبودی ناشی از آسیب‌های ضعیف استفاده می‌شود. در بازار انواع مختلف کرم‌ها و ژله‌های آلوئه‌ورا وجود دارد که از سیاه شدن ناخن جلوگیری می‌کند.

همان‌طور که ذکر شد، آب نمک نیز می‌تواند برای سیاه شدن ناخن  پا اثربخش باشد؛ محلول آب و نمک باعث بهبود درد و کاهش التهاب و تسریع گردش خون می‌شود. طرز استفاده از آب نمک هم بسیار ساده و البته بسیار ارزان هم است؛ اما برای بهبود بهتر است از این محلول روزی 2 الی 3 بار استفاده کنید.

پیشگیری از سیاه شدن ناخن‌های پا

جلوگیری از سیاه شدن ناخن بزرگ پا همیشه امکانپذیر نیست. با این حال راهکارهای زیادی وجود دارد که افراد می‌توانند از آنان برای کاهش خطر ابتلا به سیاه شدن ناخن استفاده کنند.

• تمیز و خشک نگه داشتن ناخن‌ها
• پوشیدن کفش جلو بسته هنگام کار
• پوشیدن کفش‌های مناسب در حین ورزش
• پوشیدن کفش مناسب هنگام استفاده از دوش عمومی
• استفاده از کرم ضد آفتاب و اجتناب از قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ماوراء بنفش
• درمان به‌موقع بیماری‌های زمینه‌ای

در اینجا ذکر این موضوع بسیار حیاتی به نظر می‌رسد که در معرض نور مستقیم خورشید قرار نگرفتن و کاهش تابش مستقیم آفتاب به پاها و استفاده از کرم‌های ضد آفتاب می‌تواند ما را در برابر ملانوم و سرطان پوستی بیمه کند.

عوارض ناشی از سیاه شدن ناخن شست پا

سیاه شدن ناخن شست پا شاید خطرناک‌ترین قسمت ماجرا باشد؛ اگر این سیاهی به خطر عفونت باشد، باید به سرعت آن را درمان کرد چرا که در بدترین حالت ممکن است جراحی و قطع انگشت پا گزینه آخر باشد. این نکته را نیز به یاد داشته باشید؛ قارچ و عفونت ناخن پا در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند تمام پا و دیگر بخش‌های بدن را گرفتار کند یا در خوش‌بینانه‌ترین حالت باعث آسیب دائمی به ناخن‌ها شود؛ پس درمان سیاه شدن ناخن را باید جدی گرفت.

سخن پایانی

سیاه شدن ناخن پا و تغییر رنگ ناخن‌ها به هر دلیلی باشد،‌ بسیار ناخوشایند است؛ این تغییر رنگ برای خانم‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ به همین دلیل به عنوان آخرین توصیه به زنان باید بگوییم، برای انجام پدیکور و مانیکور بهتر است به آرایشگاه‌های معتبر مراجعه کنید و مطمئن شوید که هم از مواد اصل استفاده می‌شود و هم مسائل بهداشتی مانند ضد عفونی به درستی انجام می‌شود؛ اما اگر تمامی موارد گفته‌شده را رعایت کردید و باز هم سیاه‌ شدن ناخن به سراغ شما آمد، ابتدا توسط یک متخصص پوست ویزیت شوید و در صورت لزوم به یک متخصص داخلی مراجعه کنید. اگر دلیل سیاه شدن به درستی و به‌موقع تشخیص داده شود، درمان آن آسان است و نباید نگران شوید. ما در کلینیک‌مان به کمک متخصصان و پزشکان کارآزموده به شما کمک می‌کنیم تا در چشم برهم زدنی دلیل آن را بفهمید و در سریع‌ترین زمان ممکن و به بهترین شیوه ممکن آن را مداوا کنید.

دکتر فرزاد مریخ بیات

جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو