نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
راه‌های پیشگیری از خطرات سیاتیک
در این مقاله قصد داریم به خطرات سیاتیک اشاره کنیم؛ با توجه به آنچه پزشکان بیان می‌کنند؛ درد سیاتیک عارضه‌ای عصبی است که معمولاً به دلیل فشردگی یا التهاب عصب سیاتیک رخ می‌دهد. خطرات ناشی از سیاتیک ممکن است باعث اختلال در کیفیت زندگی شود؛ چون سياتيك خطرناك است و اگر به‌موقع درمان نشود، ديگر قابل ترمیم و درمان نیست و ممكن است فرد، توانايي راه رفتن با دو پایش و حس‌هایی مانند سرما و گرما را از دست بدهد؛ حتي گاهي فشار وارده بر عصب سياتيك ناشي از تومورهاست كه فرد با انجام درمان‌های خانگي و عدم مراجعه به پزشك، متوجه آنها نمی‌شود و ممكن است جان خود را به خطر بیندازد؛ بنابراین توصیه می‌کنیم با مشاهده هر علائمی از سیاتیک به بهترین دکتر سیاتیک در تهران مراجعه کنید.
آنچه در این مقاله می خوانید:
خطرات ناشی از سیاتیک چیست؟
سیاتیک یک وضعیت پزشکی ناشی از فشار یا تحریک عصب سیاتیک است که بزرگ‌ترین و بلندترین عصب در بدن انسان محسوب می‌شود و از اسفنجوم (زیر عضلات مفصل کمری) آغاز و از طریق پشت ران به پا واکنش می‌دهد. سیاتیک معمولاً نتیجه فشار، التهاب یا جابه‌جایی دیسک‌های بین‌مهره‌ای در کمر است که باعث فشار بر عصب سیاتیک می‌شود.
این وضعیت می‌تواند به درد، تورم، ضعف عضلانی و اختلالات حسی در طول مسیر عصب سیاتیک منجر شود. در ادامه به برخی از خطرات سیاتیک و عوارض مرتبط با آن اشاره می‌شود؛ در بسیاری از موارد، سیاتیک با درد شدید در منطقه پشتی، باسن، پا و پاشنه همراه است که می‌تواند تا حدی شدید باشد و بر فعالیت‌های روزمره افراد تأثیر منفی بگذارد. فشار بر عصب سیاتیک شاید باعث التهاب و تورم در اطراف عصب شود و این امر به ایجاد حس گرما، قرمزی و تورم در منطقه مورد تأثیر شود.
اختلال در عصب سیاتیک می‌تواند باعث ضعف عضلات پا و پایین پا شود. این موضوع می‌تواند به کاهش توانایی حرکت و انجام فعالیت‌های روزمره منجر شود. فشار بر عصب سیاتیک می‌تواند اختلالاتی در حس پوست و نخاع در طول مسیر عصب ایجاد کند.
افراد ممکن است احساس سوزش یا کم‌حسی در منطقه مورد تأثیر داشته باشند. در مواردی که فشار بر عصب سیاتیک به مدت طولانی ادامه داشته باشد به عصب، خسارت دائمی وارد می‌شود و علائم و عوارض بیشتری ایجاد می‌کند. خطرات سیاتیک نیز می‌توانند به علل اساسی مانند دیسک‌های بین‌مهره‌ای کمری ضعیف یا فشارهای مکرر و شدید روی نخاع کمری منجر شوند.
آیا سیاتیک انواع گوناگون دارد؟
سیاتیک، به عنوان یک وضعیت پزشکی، می‌تواند از نظر علل و علائم به انواع مختلف تقسیم شود. در زیر به برخی از انواع سیاتیک اشاره می‌کنم؛
سیاتیک اولیه، سیاتیک ثانویه، سیاتیک فشاری، سیاتیک ناشی از تنگی، سیاتیک ناشی از التهاب و همچنین ممکن است سیاتیک به دلیل عوامل دیگری همچون عامل‌های ایجاد فشار بیش از حد در کمر، اختلالات تشنج عضلانی، آسیب به عصب‌ها طی جراحی یا حتی به دلیل بارداری ایجاد شود.
با خطرات سیاتیک اوليه آشنا شوید
سیاتیک اولیه معمولاً ناشی از دیسک بین‌مهره‌ای است. در این نوع سیاتیک، یک قطعه از دیسک بین‌مهره‌ای که به خارج از محدوده طبیعی خود فشار یا ایجاد التهاب روی عصب سیاتیک می‌کند؛ به عنوان عامل اصلی ایجاد علائم سیاتیک عمل می‌کند. در زیر به خطرات سیاتیک و عوارض سیاتیک اولیه اشاره می‌شود.
سیاتیک اولیه معمولاً با درد شدید در منطقه پشتی، باسن، پا و پاشنه همراه است. این درد شاید به صورت تیز یا سوزشی احساس شود و در برخی موارد به حدی شدید باشد که تحرک و انجام فعالیت‌های روزمره را مختل کند. فشار یا التهاب روی عصب سیاتیک ممکن است به ضعف عضلات پا و پایین پا منجر شود.
این موضوع می‌تواند به کاهش توانایی حرکت و انجام فعالیت‌های روزمره منجر شود. عصب سیاتیک نه تنها مسئول تحرک عضلات است؛ بلکه نقش مهمی در حس پوست و نخاع نیز دارد؛ بنابراین اگر سیاتیک اولیه بدون درمان مناسب پیش رود ممکن است به عصب سیاتیک خسارت دائمی وارد شود و این امر موجب مشکلات بلندمدت در تحرک و حس می‌شود.
خطرات سیاتیک ثانويه چه هستند؟
سیاتیک ثانویه به علل دیگری غیر از دیسک بین‌مهره‌ای مربوط است که به فشار یا تحریک عصب سیاتیک منجر می‌شود. در ادامه به عوارض سیاتیک ثانویه اشاره می‌شود؛
در مواردی که سیاتیک ثانویه ناشی از علل دیگری مانند تورم‌ها، تنگی‌های عروقی، آسیب‌های عضلانی یا سایر عوامل است؛ ممکن است علائم بیماری اصلی نیز وجود داشته باشد؛ مثلاً در صورتی که علت سیاتیک، تنگی فضای مهره‌ای باشد، علائم مرتبط با این تنگی نیز ظاهر می‌شود. عوامل دیگری مانند تورم، التهابات یا تیغه‌های استخوانی می‌توانند به فشار یا تحریک عصب سیاتیک منجر شوند.
این موضوع معمولاً با درد شدید و اختلالات حسی مانند خنده، کم‌حسی در منطقه مورد تحت تأثیر همراه است. در مواردی که سیاتیک ثانویه ناشی از التهابات یا تورم‌ها باشد، شاید تورم و التهاب محلی در ناحیه اطراف عصب سیاتیک رخ دهد.
فشار یا تحریک عصب سیاتیک ممکن است به محدودیت حرکت و کاهش انعطاف‌پذیری در منطقه مورد تحت تأثیر منجر شود. تحریک عصب سیاتیک ممکن است به ضعف عضلات پا و پایین پا منجر شود و این امر می‌تواند توانایی حرکت و انجام فعالیت‌های روزمره را مختل کند. سیاتیک ثانویه نیز می‌تواند به کاهش کیفیت زندگی افراد منتهی شود.
سیاتیک ناشي از التهاب چه خطراتی دارد؟
سیاتیک ناشی از التهاب ممکن است به دلیل واکنش‌های التهابی در اطراف عصب سیاتیک ایجاد شود. این نوع سیاتیک معمولاً به عنوان «سیاتیک التهابی» یا «التهاب سیاتیک» شناخته می‌شود. در این بخش به عوارض سیاتیک ناشی از التهاب اشاره می‌شود.
واکنش‌های التهابی در اطراف عصب سیاتیک می‌تواند به درد شدید و مزمن در منطقه پشتی، باسن، پا و پاشنه منتهی شود. این درد ممکن است تا حدی شدید باشد که توانایی انجام فعالیت‌های روزمره را محدود کند. التهاب سیاتیک می‌تواند به تورم و التهاب در نواحی اطراف عصب سیاتیک منجر شود.
این تورم و التهاب شاید به احساس گرما، قرمزی و تورم در منطقه مورد تحت تأثیر منجر شود. واکنش‌های التهابی می‌توانند باعث محدودیت حرکت، اختلال در عملکرد و ضعف عضلات شوند. این ممکن است توانایی انجام فعالیت‌های روزمره و تحرک را کاهش دهد سیاتیک التهابی می‌تواند بر کیفیت زندگی اثر منفی بگذارد؛ زیرا از انجام فعالیت‌های روزمره تا خواب در شب تأثیر می‌گیرد.
برای درمان سیاتیک التهابی عمدتاً باید عامل اصلی التهاب (مانند التهاب مفصلی یا آرتریت روماتوئید) تشخیص داده شود و به درمان آن بپردازید. استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، تزریق‌های کورتیکواستروئیدی به نواحی مورد التهاب و فیزیوتراپی شاید در بهبود علائم و تسکین درد مفید باشد.
خطرات ناشی از فشار بر عصب سیاتیک چه هستند؟
سیاتیک فشاری یک وضعیت پزشکی است که به علت فشار مستقیم بر عصب سیاتیک ایجاد می‌شود. این فشار ممکن است دلایل گوناگونی از جمله تورم‌ها، تیغه‌های استخوانی یا عوامل دیگر داشته باشد. در زیر به برخی از خطرات سیاتیک و عوارض سیاتیک فشاری اشاره می‌شود:
سیاتیک فشاری معمولاً با درد شدید در منطقه پشتی، باسن، پا و پاشنه همراه است. این درد ممکن است به صورت تیز یا سوزشی احساس شود و تا حدی شدید باشد که تحرک و انجام فعالیت‌های روزمره را محدود کند. اختلال در تغذیه عصبی به عضلات پا و پایین پا ناشی از فشار بر عصب سیاتیک منجر به ضعف عضلات می‌شود.
این مسئله می‌تواند توانایی حرکت و انجام فعالیت‌های روزمره را مختل کند. فشار مستقیم بر عصب سیاتیک ممکن است باعث محدودیت حرکت و کاهش انعطاف‌پذیری در منطقه مورد تحت تأثیر شود در برخی موارد افراد به دلیل شدت درد و اختلالات حسی ناشی از سیاتیک فشاری، توانایی حرکت‌های ساده را هم از دست می‌دهند.
خطرات سیاتیک ناشی از تنگی کانال نخاعی
سیاتیک ناشی از تنگی فضای مهره‌ای به دلیل تنگی در کانال نخاعی یا فضای مهره‌ای که از آن عصب‌های مهره و عصب سیاتیک عبور می‌کنند، ایجاد می‌شود. این تنگی می‌تواند منجر به فشار و تحریک عصب‌ها شود. در زیر به عوارض سیاتیک ناشی از تنگی فضای مهره‌ای اشاره می‌شود سیاتیک ناشی از تنگی، معمولاً با درد در منطقه پشتی، باسن، پا و پاشنه همراه است.
علاوه بر درد، ممکن است اختلالات حسی مانند کم‌حسی و سوزش در طول مسیر عصب نیز به وجود آید. فشار و تحریک عصب‌ها به دلیل تنگی فضای مهره‌ای شاید به ضعف عضلات پا و پایین پا منجر شود. این مسئله می‌تواند توانایی انجام فعالیت‌های روزمره را کاهش دهد. تنگی فضای مهره‌ای ممکن است باعث محدودیت حرکت و کاهش انعطاف‌پذیری ناحیه کمر شود که این موضوع تأثیر منفی بر تحرک و کیفیت زندگی دارد به دلیل تحریک عصب‌ها و افزایش فشار در ناحیه تنگی، شاید تورم و التهاب در نواحی اطراف عصب‌ها به وجود آید.
سیاتیک را چگونه درمان کنیم؟
رفع خطرات سیاتیک و درمان آن بستگی به علت اصلی و نوع سیاتیک دارد که در ادامه به برخی از راه‌های عمومی برای رفع آن اشاره می‌شود؛
در برخی موارد، استراحت به عضلات و عصب‌ها کمک می‌کند تا بهبود یابند؛ اگر دردتان شدید است، استراحت در مراحل اولیه ممکن است مفید باشد؛ اما استراحت طولانی‌مدت به کمک نخواهد آمد.
پزشک می‌تواند داروهای تسکین‌دهنده درد یا داروهای تجویزی را نیز در نظر بگیرد تمرینات فیزیوتراپی می‌توانند به تقویت عضلات، افزایش انعطاف‌پذیری و بهبود توانایی حرکت کمک کنند. فیزیوتراپی باید توسط متخصص انجام شود تا به صدمات جبران‌ناپذیر تبدیل نشود.
در برخی موارد، پزشک می‌تواند تزریق‌هایی که مواد تسکین‌دهنده یا کورتیکواستروئیدها را شامل می‌شوند به ناحیه تحت تأثیر تزریق کند تا درد را کاهش دهد. در موارد شدید و در صورتی که سایر روش‌ها تأثیر نداشته باشند، جراحی در نظر گرفته می‌شود. در برخی موارد تنگی‌های مهره‌ای یا دیسک‌های فروکش‌کننده به عمل جراحی نیاز دارند.
خطرات درد سياتيك در صورت درمان نشدن
در صورت عدم درمان یا درمان ناکافی سیاتیک، ممکن است عوارض و خطرات جدی به وجود آید. درد سیاتیک از خود یک علامت نیست؛ بلکه نشانه‌ای از وجود مشکل در جسم است. خطرات درد سياتيك اگر جدي گرفته نشود و به‌موقع توسط متخصص درمان صورت نگيرد مشكلات زيادي براي فرد به وجود می‌آورد از جمله:
-
♦ سیاتیک می‌تواند علت ضعف در عضلات نواحی پا شود. این مسئله شاید توانایی انجام فعالیت‌های روزمره و حتی حرکات پایه‌ای را کاهش دهد.
-
♦ در صورتی که سیاتیک نادرست یا ناشی از تنگی فضای مهره‌ای درمان نشود، اختلالات حسی مانند کم‌حسی و سوزش تا حدی شدید می‌شود.
-
♦ افرادي كه داراي سياتيك مزمن و درد شديد هستند و طولانی‌مدت از اين دردها رنج می‌برند؛ اگر به‌موقع درمان نشوند باعث می‌شود تا آسیب‌دیدگی دائمي نخاع و رشته عصبي اتفاق بيفتد.
-
♦ در موارد بسیار جدي درد سياتيك به سندرم دم‌اسب و در نتیجه بی‌اختیاری در ادرار و مدفوع می‌شود.
-
♦ گاهي فشار وارده بر رشته عصبي كه منجر به سياتيك شده است بر اثر تومورهاست عدم رسيدگي به‌موقع می‌تواند خطرات جاني داشته باشد در افراد مسن كه کمردرد طولاني و مزمن و شديد و مقاوم به درمان دارند ممکن است درد به علت تومورهای پستان و پروستات باشد و با درمان خانگي متوجه اين تومور نمی‌شوند و باعث آسيب جاني می‌شود.
پيشگيري از خطرات ناشی از سیاتیک
پیشگیری از خطرات ناشی از سیاتیک از اهمیت بالایی برخوردار است. با انجام تدابیر پیشگیرانه، می‌توانید خطر ابتلا به سیاتیک را کاهش دهید و از مشکلات جدی جلوگیری کنید. در ادامه به راهکارهای پیشگیری از خطرات ناشی از سیاتیک به صورت خلاصه می‌پردازیم:
-
♦ حفظ وزن مناسب و جلوگیری از چاقی می‌تواند فشار زیاد بر کمر و عصب‌های سیاتیک را کاهش دهد.
-
♦ انجام تمرینات تقویتی و افزایش انعطاف‌پذیری ماهیچه‌ها و عضلات، به کاهش فشار بر ناحیه کمر و عصب‌های سیاتیک کمک می‌کند.
-
♦ هنگام بلند کردن و حمل اشیای سنگین از تکنیک‌های درست برای حمل و جابه‌جایی استفاده کنید تا از زیان به کمر و عصب‌های سیاتیک جلوگیری کنید.
-
♦ در فعالیت‌های ورزشی با ضربات فشاری یا تکان‌های شدید از تجویزات و محافظت‌های مناسب استفاده کنید تا از احتمال آسیب به کمر و عصب‌های سیاتیک جلوگیری کنید. برای جلوگیری از این مشکل، در طول روز استراحت‌های کوتاه انجام دهید و مکان‌های مخصوص مناسب پشت و کمر برای نشستن انتخاب کنید.
درمان نامناسب سیاتیک خطرناک است
درمان غیر اصولی سیاتیک به معنای استفاده از روش‌های نادرست، تکنیک‌های بدون تأیید علمی یا درمان‌های غیر مناسب برای کاهش درد سیاتیک است. استفاده از درمان‌های نامناسب موجب وخيم شدن خطرات ناشی از سیاتیک و به دنبال آن عوارض جدي می‌شود. در ادامه به برخی از مثال‌های درمان‌های غیر اصولی سیاتیک اشاره می‌کنم:
انجام تمرین‌هایی که نادرست یا با فشار زیاد روی عصب سیاتیک انجام می‌شوند، می‌تواند وضعیت شما را تشدید کند. مصرف داروهای تسکین‌دهنده یا ضد درد بدون مشورت پزشک شاید عوارض جانبی و ناخواسته را به دنبال داشته باشد. تزریق داروها یا تسکین‌دهنده‌ها بدون دستور پزشک ممکن است به مشکلات جدید منجر شود.
استفاده از وسایل مکانیکی نادرست مانند کمربند‌های نادرست یا مبلمان نامناسب شاید فشار بیشتری روی مناطق مورد درد ایجاد کند. تزریق‌های کورتیکواستروئید باید توسط پزشک متخصص تجویز و اجرا شوند. مصرف نادرست این تزریق‌ها می‌تواند به عوارض و مشکلات جدید منجر شود استفاده از تکنیک‌های ماساژ نادرست یا بدون دستور پزشک ممکن است به جای تسکین، مشکلات را تشدید کند.
آیا سیاتیک درمان خانگي دارد؟
درمان خانگی سیاتیک می‌تواند به تسکین درد و كاهش خطرات ناشی از سیاتیک کمک کند؛ اما در هر صورت، پیشنهاد می‌شود قبل از شروع هر نوع درمان خانگی با پزشک مشورت کنید.
استراحت به عضلات و عصب‌های تحت فشار کمک می‌کند تا بهبود یابند؛ اما توجه داشته باشید که استراحت طولانی‌مدت شاید به ضعف عضلات و تشدید علائم منجر شود.
بهتر است حین استراحت، همچنان تمرین‌های خفیف انجام دهید. از تماس مستقیم یخ با پوست جلوگیری کنید و از منبع یخ به طور مستقیم استفاده نکنید. تمرینات منظم و مناسب برای تقویت عضلات محیط کمر و افزایش انعطاف‌پذیری می‌توانند فشار بر عصب سیاتیک را کاهش دهند.
اما تمرینات باید به زدرستی و با توجه به وضعیت جسمی شما انجام شوند. ماساژ ملایم در ناحیه کمر، در صورتی که شدید و فشار زیاد همراه نباشد مناسب است. تکنیک‌های کشش ملایم می‌توانند به كاهش خطرات ناشی از سیاتیک كمك كنند. از تمرین‌های کششی بیش از حد خودداری و به توصیه‌های پزشک توجه کنید.
سخن پاياني
در پایان مطالب مورد بحث در مورد خطرات سیاتیک، می‌توان نتیجه گرفت که این مشکل، عارضه‌ای جدی است که می‌تواند تأثیراتی بر کیفیت زندگی افراد بگذارد. از اختلالات حسی و حرکتی تا دردهای شدید و تأثیرات روانیِ خطرات ناشی از سیاتیک، می‌توانند زندگی روزمره را دچار اختلال كنند. با در اختیار داشتن دانش و آگاهی درباره انواع خطرات درد سياتيك و عوامل مختلف آن از جمله تنگی و فشار بر عصب سیاتیک و... می‌توان اقدامات پیشگیرانه مناسبی را انجام داد و از بروز مشکلات بیشتر پیشگیری کرد. توصیه ما به شما این است که اگر به این عارضه دچار شده‌اید حتماً به کلینیک ما مراجعه کنید تا از دانش و تبحر پزشکان متخصص این کلینیک بهره ببرید و درمان شوید.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو