نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات

بهترین روش‌های درمان درد ناشی از سیاتیک در ساق پا ؛ از دارو تا جراحی

سیاتیک در کدام قسمت بدن قرار دارد؟

بر اساس یک باور عمومی اشتباه، عصب سیاتیک را صرفاً منحصر به یک طرف بدن می‌دانند. اما واقعیت این است که عصب سیاتیک در هر دو طرف بدن واقع شده است.  اما این مسأله که چرا در برخی افراد، صرفاً در یکی از طرفین بدن (بخش اندام‌های تحتانی) دچار درد می‌شوند، دلایل علمی - پزشکی وجود دارد. یکی از دلایل درگیری یک طرفه اندام تحتانی، وجود فتق دیسک است. فتق دیسک باعث شده تا علائم ضایعه دیسک کمر به صورت یک طرفه در بدن ظاهر شود. اما در افرادی که فتق دیسک ندارند، درد سیاتیک ممکن است هر دو طرف بدن را درگیر کند و از کمر تا پشت ساق پا، موجب ایجاد درد و آسیب کند. برای درمان درد ناشی از سیاتیک در ساق پا  لازم است ابتدا به منشا بروز این درد پرداخته شود.

سیاتیک ساق پا عصب است یا یک رگ؟

یکی از رایج‌ترین واژه‌های مورد استفاده برای سیاتیک، به کارگیری اصطلاح رگ سیاتیک است. این واژه‌ها، واژه‌هایی کاملاً اشتباه هستند، چرا که سیاتیک رگ نیست و بزرگترین عصب بدن به شمار می‌رود. دلیل اشتباه تلقی شدن این واژگان را، می‌توان در تفاوت کارکردی رگ و عصب، پیدا کرد. در علم پزشکی، واژه رگ اینگونه تعریف می‌شود؛ لوله‌هایی توخالی که مسئولیت انتقال خون را برعهده دارند. این لوله‌ها، راه انتقال خون تازه از قلب به اندام‌ها و بازگرداندن خون حامل دی اکسید کربن از اندام‌ها به قلب است. اما برای تعریف عصب می‌توان گفت اعصاب بدن ساختاری تو پر دارند و مسئولیت انتقال پیام‌های عصبی را از مغز به سایر اندام‌ها و برعکس، برعهده دارند. اگر با بروز درد در ناحیه عصب سیاتیک مواجه شده‌‌‌‌‌اید، بهتر است هرچه سریع‌‌‌‌‌تر برای درمان درد ناشی از سیاتیک در ساق پا  و کمر، به پزشک متخصص و فیزیوتراپیست‌‌‌‌‌ها مراجعه کنید.

علل و علائم هشدار دهنده سیاتیک ساق پا

تنگی کانال نخاعی

اسپوندیلولیستیز (Spondylolisthesis)

دیسک‌های بیرون زده

سندرم پیریفورمیس (Periformis)

• احساس ضعف و بی‌حسی در ناحیه پا، در برخی موارد ممکن است این احساس بی‌حسی باعث از دست دادن توانایی حرکت دادن پاها بشود.
• احساس گزگز یا سوزن سوزن شدن در پا به صورت کامل و یا صرفا انگشتان پا
• افزایش درد با انجام دادن حرکات روزمره 
• بی‌اختیاری در کنترل روده و مثانه از عوارض شایع آسیب به عصب سیاتیک است. در صورت ایجاد این عارضه، مراجعه سریع به پزشک الزامی است.

ریسک فاکتورهای درد سیاتیک

• اضافه وزن: این عامل نه تنها باعث آسیب رسانی به اعضای داخلی بدن می‌شود بلکه باعث ایجاد فشار بر روی عصب سیاتیک و در نتیجه آن ظهور درد در نواحی کمر و پاها می‌شود. این درد ممکن است به سیاتیک ساق پا آسیب شدیدی وارد کند.
• سبک زندگی: پیروی از سبک زندگی که به طور مداوم در طول شبانه‌روز صرفا در یک یا دو حالت مشخص قرار بگیریم، می‌تواند باعث آسیب رسانی شدید به بدن ما بشود. برای مثال داشتن شغل‌هایی که شما را مجبور به نشستن پشت میز به مدت طولانی، رانندگی در زمان زیاد، حمل اجسام سنگین می‌کند، می‌تواند عاملی برای ایجاد آسیب سیاتیک در طولانی بشود.
• افزایش سن: این عامل که از دسته غیر قابل اجتناب‌ها است، می‌تواند باعث ایجاد انواع بیماری‌ها و آسیب‌ها مانند آرتروز، فرسودگی دیسک‌ها و عصب سیاتیک بشود.

انواع روش‌های درمان درد ناشی از سیاتیک در ساق پا

درمان پزشکی - دارویی

• داروهای شل کننده عضلانی: داروهایی مانند تیزانیدین و باکلوفن (متوکاربامول) باعث می‌شوند، میزان فشاری که به عصب سیاتیک و رشته‌های منشعب از آن وارد می‌شود کمتر شده و تسکین بیابند. این دسته از داروها مسکن هستند و اگر نتوانند درد شما را کاهش دهند، بهتر است با مشورت پزشک خود از مسکن‌های قوی‌تری استفاده کنید. 
• داروهای غیر استروئیدی: این داروها مسئولیت کاهش تورم و التهاب را از نواحی آسیب دیده دارند. از جمله بهترین و مرسوم‌ترین داروهای غیر استروئیدی مورد استفاده، برای کاهش درد و آسیب عصب سیاتیک، می‌توان به ناپروکسن، ایبوپروفن و آسپرین اشاره کرد.
• پمادها: برای کاهش درد می‌توانید از پمادهای موضعی مانند؛ سالاسیلات ترولامین، کانابیدیل (CBD)، کپسایسین، متیل سالیسیالات و منتول استفاده کنید. البته نباید فراموش کنید که این پمادها درمان درد ناشی از سیاتیک در ساق پا  را به ارمغان نمی‌آورند.
• داروهای ضد تشنج: داروهایی مانند پرگابالین و گاباپنتین نیز، می‌توانند در تسکین درد سیاتیک کمک کنند. بدین صورت که این داروها انتقال درد به نخاع را کاهش می‌دهند.
• تزریق آمپول: تزریق کورتیکواستروئیدها در اطراف رشته‌های عصبی التهاب و درد را کم‌تر می‌کنند. البته با توجه به اینکه کورتیکواستروئیدها همان کورتون‌ها هستند و عوارض جانبی زیادی نیز دارند، بهتر است تا زمانی که درد شما طاقت فرسا نشده است، از داروهای دیگر استفاده کنید.

درمان درد ناشی از سیاتیک در ساق پا با روش خانگی

• استفاده از کمپرس گرم: می‌توانید از پدهای گرم و یا کیسه آب گرم استفاده کنید و آن را روی محل آسیب دیدگی قرار دهید تا درد به مرور آرام شود. استفاده از کمپرس سرد و گرم به ترتیب،‌ می‌تواند اثرگذارتر باشد.
• استفاده از کمپرس سرد: با استفاده از کیسه‌های یخ و یا کمپرس سرد می‌توانید تورم ایجاد شده را کاهش دهید و همچنین با قرار دادن کمپرس سرد به مدت ۲۰ دقیقه، به تسکین درد خود کمک کنید. 
• ورزش منظم: در بستر ماندن و هیچ حرکتی نکردن به خودی خود می‌تواند باعث گسترش آسیب و درد شود. پس سعی کنید فعالیت‌هایی که باعث ایجاد درد نمی‌شوند را انجام دهید. به هنگام فعالیت، بدن به تولید آندروفین بیشتر اقدام می‌کند. آندروفین نوعی مسکن است که به طور طبیعی در بدن ساخته می‌شود. فعالیت‌های سبک و بی‌خطری مانند؛ دوچرخه ثابت و شنا می‌توانند به کاهش درد و درمان درد ناشی از سیاتیک در ساق پا  و کمر کمک کنند.
• استفاده از سرکه سیب: سعی کنید قبل از خواب در یک سطل آب گرم، مقداری سرکه سیب و یک فنجان نمک اضافه کنید و پاهایتان را برای مدتی (10-15 دقیقه) درون این سطل بگذارید. این کار باعث می‌شود تا بدن از طریق پوست از خاصیت ضد التهابی سرکه سیب استفاده و به کاهش درد کمک کند.
• انجام حرکات کششی آرام کمر: انجام حرکات کششی ملایم برای کمر می‌تواند، در تسکین درد موثر باشد. بهتر است این حرکات کششی را از یک فیزیوتراپیست یاد بگیرید و به طور منظم انجام دهید. انجام ورزش یوگا نیز می‌تواند برای تسکین درد موثر واقع شود. در نظر داشته باشید که انجام این حرکات باید تحت نظر پزشک و فیزیوتراپیست شما باشد.

سخن پایانی

دکتر فرزاد مریخ بیات

جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو