نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
درد کمر و لگن
کمر و لگن به‌عنوان تکیه‌گاهی برای نشستن و همچنین ایجاد تعادل در بدن بسیار مهم هستند. دردهای در ناحیه کمر و لگن به دلایل مختلف مانند فشارهای کاری شدید، برخی از حرکت‌های تکراری و یا عدم قرارگیری صحیح اندام بدن هنگام نشستن و کار کردن و همچنین از همه مهمتر اختلال دیسک کمر و بیرون زدگی دیسک بسیار شایع هستند. معمولا اگر درد کمر و لگن به دلیل مشکلا دیسکی باشد، حتی تا کناره ران، ساق پا و انگشتان نیز ادامه دارد که اغلب به دلیل ایجاد فشار وارده بر اعصاب سیاتیک و ریشه‌های آن است. بنابراین درد کمر و لگن می‌تواند علت‌های متفاوت و جداگانه‌ای داشته باشد، اما هرکدام از آن‌ها ممکن است علت ایجاد درد در دیگری و انتقال درد نیز باشد. به دلیل آسیب‌های خطرناکی که می‌تواند در اندامی مانند مهره‌های ستون فقرات مانند بیرون زدگی دیسک ایجادشده باشد و این درد را به وجود بیاورند، بسیار مهم است که علت درد توسط یک متخصص ارتوپد باتجربه مشخص شود.
شما می‌توانید برای اطمینان از اینکه با بهترین ابزار تشخیص تمامی موارد موردنیاز جهت مشخص شدن علت درد کمر و لگن توسط بهترین متخصص بررسی می‌شود، به کلینیک تخصصی ما مراجعه کنید. در ادامه نیز بیشتر با دلایل ایجاد درد کمر و لگن آشنا خواهید شد.
فهرست مطالب:
آیا درد کمر و لگن باهم تفاوت دارد یا یکی است؟
قطعاً به دلیل اینکه کمر و لگن دو عضو متفاوت از بدن هستند، دردهای آن‌ها نیز همیشه علت مشترک نخواهند داشت و باهم متفاوت هستند؛ اما نکته‌ای که وجود دارد این است که همیشه احساس درد در ناحیه کمر و لگن دقیقاً همان چیزی که به نظر می‌رسد و حس می‌شود نیست؛ یعنی به‌عنوان‌مثال درد در ناحیه لگن می‌تواند به دلیل درد مفصل ران و ایجاد آسیب در این ناحیه باشد؛ اما گاهی نیز دردهای لگنی به دلیل دردها و آسیب‌های موجود در ناحیه کمر و یا مشکلاتی در ناحیه اطراف لگن بخصوص در خانم‌ها به دلیل درگیری شدید ناحیه لگن با اندام تولیدمثل آن‌ها به وجود می‌آید. برعکس این موضوع نیز صدق می‌کند که دردهای لگنی مثلاً در دوران بارداری به کمر نیز کشیده شود و فرد را دچار ناراحتی کند؛ بنابراین بااینکه عوامل جداگانه‌ای باعث درد کمر و لگن می‌شوند، این دردها قابلیت انتقال در کمر و لگن را دارند. به همین دلیل است که تأکید می‌کنیم در صورت بروز دردی که بیش از دو روز در این نواحی طول می‌کشد، حتماً باید به یک متخصص ارتوپد مراجعه کنید تا علت دقیق آن شناسایی و درمان‌های لازم انجام شود.
معمولاً خود بیمار هم زیاد نمی‌تواند ناحیه دقیق درد در این دو محل را بخصوص وقتی درد در پایین ناحیه کمر هست تشخیص دهد؛ زیرا افراد معمولی و غیرمتخصص به‌طور دقیق با آناتومی کمر و یا لگن آشنا نیستند.
اما به‌طورکلی برای اینکه یک آشنایی اولیه در مورد ارتباط درد کمر و لگن داشته باشید باید بگوییم که مفصل ران دقیقاً پشت ران و در هر دو طرف بدن قرار دارد. ستون فقرات فرد از زیر جمجمه شروع‌شده و تا نوک استخوان دنبالچه ادامه می‌یابد. این دو عضو به‌نوعی به هم متصل هستند. درواقع عصب‌هایی در مهره‌های کمری وجود دارند که قادرند بر احساس درد در ناحیه لگن تأثیر بگذارند. در ادامه دردهای مربوط به هرکدام از نواحی کمر و لگن را بیشتر بررسی می‌کنیم.
درد در ناحیه لگن چگونه باعث درد کمر می‌شود؟
درد در ناحیه لگن می‌تواند علت‌های متفاوتی داشته باشد. اگر این درد به دلیل ایجاد آسیب در مفصل ران باشد، شما بیشتر در قسمت کشاله ران در سمتی که دچار آسیب شده‌اید، احساس درد خواهید داشت. در این شرایط گاهی اوقات در قسمت جلوی پا و داخل ران نیز احساس درد خواهید داشت. بعضی مواقع این درد حتی تا زانوها نیز کشیده می‌شود. به همین دلیل تشخیص دقیق منبع درد و علت آن کار دشواری است و تنها از عهده متخصصان ارتوپد باتجربه بر می‌آید؛ زیرا ممکن است مثلاً فرد احساس زانو درد داشته باشد درحالی‌که علت درد آسیب در مفصل ران و لگن است.
معمولاً دردهایی که در لگن ایجاد می‌شوند باعث اختلال در راه رفتن و عدم توانایی فعالیت‌های روزانه می‌شوند و این دردها به کمر هم کشیده خواهند شد و موجب درد کمر و لگن می‌گردند. اگر آسیب جدی نباشد، استراحت می‌تواند درد را کاهش دهد، اما در صورت وجود التهاب شدید در مفاصل حتی در زمان‌های استراحت نیز درد کمر و لگن را حس خواهید کرد.
در این صورت حتی با فعالیت‌های بسیار جزئی مانند چرخش در تخت خواب نیز درد بیشتری را احساس می‌کنید. بیماری‌ها و اختلالات دیگری مانند دیسپلازی مفصل ران مادرزادی پیشرفته یا نکروز آواسکولار مفصل ران نیز می‌توانند همین حالت‌ها را برای شما ایجاد نمایند.
معمولاً روند احساس درد در کمر برعکس درد در ناحیه لگن می‌باشد. به‌طوری‌که وقتی منشأ درد در کمر باشد، نشستن یا دراز کشیدن باعث بدتر شدن درد می‌شود و در این شرایط درد تسکین پیدا نمی‌کند. البته با توجه به منشأ درد ایجادشده در کمر شرایط می‌تواند متفاوت باشد.
گاهی نیز ممکن است احساس درد در دو طرف لگن درنتیجه التهاب کیسه‌های مفصلی باشد. کیسه‌های مفصلی به دلایل مختلفی به وجود می‌آیند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
-
عضله دورکننده ضعیف
-
وجود اختلاف در طول دو پا
-
استفاده بیش‌ازاندازه از مفصل ران و یا ایجاد پوسیدگی زودهنگام و جدی در این مفصل
درد در ناحیه کمر چگونه باعث درد لگن می‌شود؟
معمولاً اگر کمردرد خفیف باشد، احساس درد گسترش پیدا نمی‌کند و در همان ناحیه کمر باقی می‌ماند. با توجه به این مسئله که نخاع و اعصاب مرتبط در کمر دارای پیچیدگی‌های شدیدی هستند که در انتهای کمر بر روی لگن نیز تأثیر می‌گذارند، ممکن است درد به‌صورت مکرر از اعصاب نخاعی ساطع‌شده و در طول کمر حرکت کند و یا به لگن هم کشیده شود که معمولا ناشی از فشار وارد شده بر اعصاب سیاتیک و ریشه‌های آن است.
این حالت مثل این است که استخوان آرنجتان به‌جایی اصابت کند و شما علاوه بر آرنج به دلیل شدت ضربه در ناحیه دست نیز دچار احساس درد شوید. گاهی ممکن است به دلیل فشردگی‌های عصبی که مربوط به گذشته است در کنار کمردرد دچار دردهایی مانند درد سیاتیک در پا شوید. در این صورت تحریک یا ایجاد التهاب در ناحیه پایین کمر باعث ایجاد درد در ناحیه لگن و پا می‌شود و شما درد کمر و لگن را باهم حس می‌کنید.
دلایل زیادی می‌توانند باعث آسیب و ایجاد اختلال در ناحیه کمر و ستون فقرات شوند که اختلالات دیسکی مثل بیرون زدگی دیسک از همه مهمتر و شایع‌تر است و اغلب در این حالت درد کمر و لگن به همراه هم تجربه می‌شود. همچنین ذکر این نکته حائز اهمیت است که برخلاف تصور عموم مردم و بر اساس دیدگاه پزشکی وجود دردهای سیاتیکی یک تشخیص قطعی نیست و معمولاً درد سیاتیک به دلیل وجود مشکل دیگری ایجاد می‌شود که به ناحیه لگن و پا نیز کشیده خواهد شد.
این شرایط بیشتر به عصب‌های درگیر و در نهایت تشخیص قطعی پزشک متخصص ارتوپد بستگی دارد. معمولاً برای تشخیص قطعی علت درد نشانه‌ها و علائم مرتبط با انجام برخی از آزمایش‌های پزشکی، عکس‌برداری اشعه ایکس و … قابل‌تشخیص و تأیید است.
نکته دیگری که باید بدانید این است که در برخی موارد درد ناحیه کمر به دلیل پارگی دیسک اتفاق می‌افتد که درد در ناحیه ماهیچه سرینی (یکی از ماهیچه‌های تشکیل‌دهنده ناحیه باسن) احساس می‌شود. به همین دلیل بسیاری از افراد به‌اشتباه فکر می‌کنند در ناحیه لگن دچار درد شده‌اند، درحالی‌که این درد هیچ ربطی به اختلالات احتمالی در مفصل ران و لگن ندارد.
درواقع این اختلال در ناحیه پشت لگن ایجاد می‌شود؛ بنابراین یکی از موارد بسیار مهم در بررسی‌های آناتومیک مفصل ران از طرف پزشکان این است که احتمال دارد درد ایجادشده اصلاً مربوط به مفصل آن ناحیه نباشد و باید علت درد را در همه نواحی بررسی کنند.
تنگی کانال نخاعی نیز عارضه دیگری است که باعث درد کمر و لگن می‌شود. این عارضه به دلیل پوسیدگی ناحیه پایین کمر ایجاد خواهد شد و معمولاً درد در هنگام راه رفتن به پاها نیز کشیده می‌شود. درد ناشی از تنگی مجرای نخاع هنگام نشستن کم می‌شود و یا کاملاً از بین می‌رود ولی هنگام راه رفتن دوباره ایجاد می‌شود.
علائم درد ناشی از تنگی کانال نخاعی با درد ناشی از دیسک پاره شده یا برآمده متفاوت است. معمولاً دردی که به دلیل برآمدگی دیسک باشد هنگام نشستن شدیدتر می‌شود و هنگام ایستادن یا راه رفتن رفع خواهد شد، اما دردی که به خاطر تنگی کانال نخاعی است دقیقاً برعکس است.
نحوه تشخیص صحیح درد کمر و لگن
همان‌طورکه ملاحظه کردید تشخیص علت واقعی درد کمر و لگن کار بسیار دشواری است و تنها متخصصان باتجربه ارتوپد می‌توانند با استفاده از ابزارات تشخیصی مختلف به منشأ درد نزدیک شوند و تشخیص درستی بدهند. برای این کار بررسی کامل سابقه پزشکی و آزمایشات و عکس‌های رادیولوژی بیمار الزامی است.
توجه داشته باشید که گاهی ممکن است فرد درد کمر و لگن زیادی را حس نکند، اما وقتی نتایج حاصل از تصویربرداری توسط متخصص بررسی می‌شود مشخص می‌گردد که آسیب زیادی در این نواحی ایجادشده است. گاهی نیز درد شدید است، اما نتایج آسیب چندانی را نشان نمی‌دهد؛ بنابراین مهم است که حتی در صورت داشتن دردهای خفیف در ناحیه کمر و لگن برای اطمینان بیشتر به متخصص ارتوپد مراجعه کنید تا همه موارد ارزیابی شوند.
در موارد شدیدتر که پزشک به ایجاد آسیب در دیسک یا مفصل‌های کوچک موجود در ستون فقرات و هر نوع تحلیلی در کمر مشکوک می‌شود، برای بررسی و تشخیص دقیق‌تر ام آر آی را تجویز می‌کند تا از طریق آن بتواند نتیجه تلاقی عصب‌های مشکوک را تأیید کند.
معمولاً اگر استخوان‌های دیسک تحریک‌شده باشد یا دچار التهاب گردند در تصویربرداری با اشعه ایکس تلاقی عصب‌ها و وجود این اختلالات مشخص نمی‌شود و به همین دلیل ام آر آی الزامی است.
روش‌های درمان درد کمر و لگن
معمولاً در ابتدا برای اینکه بیمار اذیت نشود چه برای دردهای کمر و چه برای دردهای لگنی در صورتی که علت درد کمر و لگن بارداری نباشد، داروهای ضدالتهابی تجویز می‌شود. مصرف این داروها دردهای خفیف تا متوسط را از بین می‌برد. همچنین بسیاری از این دردها را می‌توان با کاهش وزن و برخی از ورزش‌ها و تمرینات مخصوص تحت نظر پزشک درمان کرد.
برای درمان برخی از انواع کمردردها نیز از بی‌حسی اپیدورال استفاده می‌شود. در روند بی‌حسی اپیدورال درون کانال ناحیه پایینی کمر دارویی به نام کواستروئید تزریق می‌شود تا درد و التهاب این ناحیه کاهش پیدا کند. استفاده از عصا در هنگام راه رفتن نیز می‌تواند به کاهش درد در هر دو ناحیه لگن و کمر کمک نماید.
در موارد شدید و خطرناک که در صورت پیشرفت بیماری امکان فلج کامل کمر و عدم توانایی حرکت وجود دارد مانند انواع دیسک‌های آسیب‌دیده، جراحی تنها روش مناسب درمان است که برای جایگزین کردن استخوان لگن در صورت التهاب این استخوان یا درمان دیسک برآمده، ناهنجاری‌های ستون فقرات یا تنگی مجرای نخاع استفاده می‌شود. انجام عمل جراحی روی کمر یا استخوان لگن معمولاً موفقیت‌آمیز است، اما استراحت بعدازآن و اجرای کامل دستورات پزشکی مهم‌ترین امر برای بازیابی توانایی حرکت و عملکرد این نواحی می‌باشد.
جمع‌بندی
معمولاً تشخیص عامل درد کمر و لگن، کار پیچیده‌ای است و برای تشخیص صحیح به ارزیابی‌های تخصصی پی‌درپی در یک کلینیک مجهز به ابزارات تشخیصی و یک پزشک متخصص باتجربه مانند پزشکان کلینیک ما نیاز است. با توجه به اینکه منشأ درد می‌تواند بسیار متفاوت باشد، روش‌های درمانی نیز متنوع هستند و به شرایط بیمار و نظر پزشک بستگی دارد؛ اما پیش‌نیاز همه درمان‌های موفق تشخیص تخصصی و صحیح است. شما می‌توانید برای مشورت و اطمینان از ارزیابی کامل همه موارد از طریق لینک‌های موجود در سمت چپ صفحه با پزشکان متخصص و دلسوز ما در ارتباط باشید.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو