نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
علائم دیسک کمر در پاها؛ کمک به شناخت مشکل دیسکوپاتی کمر و گردن
در بدن متناسب با هر مهره یک ریشه عصبی از نخاع خارج میشود که با اتصال چندین ریشهی نخاع به یکدیگر تنههای عصبی بزرگی تشکیل میشود که از کمر به سمت باسن و پاها منتشر شده و وظیفه تامین حس و کنترل حرکات ناحیه لگن به پایین را بر عهده دارد. در صورت بیرون زدگی و پارگی دیسک احتمال فشار روی ریشههای عصبی و بروز علائم دیسک کمر در پاها و در کل علائم دیسک کمر زیاد میشود.
احساس درد از شایعترین و متداولترین علائم بروز بیرون زدگی دیسک در پاها میباشد و برخلاف تصور اکثر مردم، این درد بطور دائم احساس نمیشود و فرد میتواند بدون اینکه دردی داشته باشد دچار تغییرات حسی مانند گزگز و مورمور شدن، تیر کشیدن شود و یا سوزش را در ناحیه لگن به پایین که به سمت پاها منتشر میشود حس کند.
احساس درد پاها، گزگز و مورمور، چنگ شدن و خواب رفتن پاها در بیشتر موارد بصورت شبانه رخ میدهد. اکثر بیماران از شروع یا شدید شدن احساس درد شبانه گلایه مند هستند که در بیشتر موارد علائم دیسک کمر در پاها نوعی احساس درد مبهم میباشد.
به شکل معمول هر نوع دردی که در ناحیه پاها احساس میشود ولی امکان تحریک دوباره با بررسی و معاینه پزشک نداشته باشد میتواند به علت عارضه بیرون زدگی دیسک رخ داده باشد.
در بعضی موارد در صورت پیشرفت آسیب ریشه نخاعی علائم دیسک کمر در پاها میتواند به صورت لاغری و ضعیف شدن اندام و ماهیچههای پاها در راه رفتن شما ظاهر شود.
برای اینکه به مشکلات جدی نظیر بی اختیاری ادرار و مدفوع دائمی، فلج شدنها و ناتوانیهای حرکتی دائمی دچار نشوید، به خوبی علائم و نشانههای بیرون زدگی دیسک در پاها بشناسید و در صورت مشاهده این علائم در اولین فرصت به کلینیکهای تخصصی ارتوپدی مراجعه کنید.
در این مطلب قصد داریم برای شما انواع مختلف علائم دیسک کمر در پاها و مشکلات و عوارضی که بیرون زدگی دیسک میتواند برروی پاهای ایجاد کند از جمله دیسک کمر و درد پای چپ توضیحاتی را ارائه نماییم.
در بیشتر موارد علائم دیسک کمر خطرناک شامل موارد زیر میباشد
-
♦ احساس درد در پاها و کمر
-
♦ احساس سوزش کف پا
-
♦ احساس سردی در پوست کمر
-
♦ احساس گرمی و داغی
-
♦ احساس گرفتگی و اسپاسم عضلات پا و کمر
-
♦ احساس فلجی و ضعف اندام
-
♦ احساس بی حسی در کمر و پاها
-
♦ احساس خارش پاها
-
♦ لاغر شدن ران و پاها
-
♦ صافی کف پا
بیماران فراوانی بصورت مکرر به کلینیکها و مراکز پزشکی مراجعه میکنند و گمان میکنند که عارضه احساس درد آنها بعلت مشکلات پا و یا زانو بوده است. در صورتیکه بعد از معاینه کامل و دقیق برای آنها، عارضه بیرونزدگی دیسک کمر تشخیص داده میشود.
اگر
دکتر دیسک کمر پس از معاینه تشخیص صحیحی ندهد، شاید درمانهای اشتباه و در بعضی موارد تزریقات و شاید عملهای جراحی اشتباه برای فرد بیمار تجویز شود. احساس این دردها میتوانند معمولا بسیار شدید باشد که حتی نیازمند اعمال بیهوشی و بستری فرد بیمار شود.
♦ احساس سوزش کف پا
از دیگر علائم دیسک کمر در پاها، احساس سوزش در کف پاها است. احساس سوزش که معمولا در زمانهای شبانه رخ میدهد و بسیار آزار دهنده بوده و حتی موجب مختل شدن خواب بیمار میشود.
این نوع سوزش میتواند به جز بیرون زدگی دیسک بوسیله دلایل دیگر نیز رخ دهد. از جمله دلایل شکل گیری این سوزش میتوان بعلت بیماری دیابت، فشار روی اعصاب پا، کمبود ویتامینها و دلایل دیگر اشاره کرد.
احساس سوزش در قسمت دیسک در بیشتر موارد فقط در قسمت خاصی از پاها رخ میدهد و اکثرا بوسیله روشهای توصیه شده توسط دکتر مربوطه و درمانهای دارویی قابل پیشگیری و درمان است.
یکی از اصلیترین و متداولترین داروهایی که برای کاهش و درمان این سوزش بکار میرود داروی گاباپنتین میباشد که به صورت فراوان توسط متخصصین مربوطه برای بیماران تجویز میشود.
♦ احساس سردی و داغی
از دیگر نشانهها و علائم دیسک کمر در پاها میتوان به احساس گرمی و سردی در ناحیه پاها نام برد. درصورتیکه کل سیستم عصبی بدن را با سیستم برق کشی مقایسه کنیم، این شرایط را به عواملی همچون ایجاد نوسان و سو سو کردن میزان روشنایی به علت تداخل و اتصالی در شبکه برق تشبیه کرد.
از نکات دیگری که باید به آن توجه داشت، این موردی است که این احساسهای سردی و گرمی به هیچ عنوان بشکل واقعی نمیباشند و بعلت اختلالات در سیستم انتقال شبکه اعصاب رخ میدهد که با درمان صحیح، دیسک ناحیه کمر درمان و برطرف میشود.
به همین علت گرم کردن اندامهایی که در آنها احساس سردی بوجود میآید تاثیری در برطرف کردن آن عارضه ندارد. بیماران زیادی با این عارضه به مراکز و کلینیکهای تخصصی مراجعه میکنند که بعلت تشخیصهای اشتباه تحت درمانهای غلط قرار گرفتهاند. به همین دلیل تشخیص صحیح از اصول غیرقابل انکار درمان دیسک میباشد.
♦ احساس گرفتگی و اسپاسم عضلات پا و کمر
از دیگر موارد شایع و آزاردهنده علائم دیسک کمر در پاها که موجب درمانهای غلط میشود احساس گرفتگی در عضلات ناحیه پا میباشد.
این گرفتگیها میتواند به شکل موقت و یا حتی بصورت مکرر و متناوب رخ بدهد که در نوع متناوب و همیشگی آن بسیار آزاردهندهتر است. در حالت کلی باید به این مورد توجه کرد که فرمان حرکتی برای ماهیچهها توسط مغز و همچنین از مسیر نخاع به عضلههای میرسد.
پس واضح است که هرنوع عارضه و مشکلی که در این مسیر دچار اختلالاتی بشود، میتواند موجب ایجاد عوارضی همچون گرفتگی و اسپاسم عضلات بشود.
اگر به هرعلتی احساس گرفتگی عضلانی و یا دردهای شبیه درد اسپاسم گونه در قسمت پای خود داشتید حتما برای بررسی و معاینههای بیشتر به کلینیکهای تخصصی مراجعه نمایید.
♦ احساس فلجی و ضعف اندام یکی از خطرناکترین دیسک کمر
از دیگر موارد ناتوان کننده و شاید خطرناکترین دیسک کمر در پاها، احساس ناتوانی و ضعف و فلج پاها میباشد.
این نشانه در اغلب موارد با احساس ناتوانی کنترل صحیح پا در زمان راه رفتن و همچنین عدم توانایی بالا اوردن قسمت انگشتان پا بروز میکند. خطرناکترین دیسک کمر با علائمی همچون عدم همراهی پاها در زمان راه رفتن، احساس خالی کردن زانو و مچ پا، ایجاد کف پای صاف و علائم دیسک کمر خطرناک به دکتر مراجعه میکند.
هرچند که با درمانهای مناسب و به جا میتوان تا حدی بهبود علائم نام برده را داشت اما بطور کلی آسیبهای عصبی که باعث ضعف و ناتوانی اندام میشوند، از نشانههای خطرناک دیسک کمر میباشد و روند بهبودی بسیار کندی دارند و در بعضی از موارد خطرناکترین دیسک کمر شاید غیر قابل بازگشت باشند.
♦ احساس بی حسی در کمر و پاها
با توجه به اینکه کدامیک از دیسکهای کمر شما درگیر شده و دچار عارضه و مشکل شده باشد، یک ناحیه از پای شما شاید دچار عوارضی همچون احساس بی حسی شود. بی حسی در قسمت پاها معمولا در ابتدای بیماری به شکل گذراست و موقتی میباشد ولی در ادامه این روند بیماری میتواند بصورت دائمی شود.
بی حسی دائمی یکی از نشانههای خطرناکترین دیسک کمر است که احتمالا پزشک معالج شما را کاندید تزریق به ناحیه کمری و یا حتی جراحی دیسک کمر کند.
♦ احساس خارش پاها
از دیگر علائم خطرناک دیسک کمر شروع حسهای غیرمرتبط میباشد. احساس راه رفتن مورچه برروی پا و یا احساس خارش بعضی دیگر از این موارد میباشد. شناسایی اینکه این موارد مربوط به عارضه دیسک کمر است نیازمند تجربه، دقت و مهارت بالای دکتر معالج دارد.
برای اغلب بیماران در صورت احساس درد در قسمت پایین و پشت پا، احساس ضعف ماهیچههای انتهایی، بیماری بیرون زدگی و یا همان فتق دیسک ستون فقرات تشخیص داده میشود.
این عارضه همچنین به اسم پارگی یا فشردگی دیسک نیز نامیده میشود. عصبهای اطراف ناحیه ستون فقرات به حدی به عواملی همچون فشار و آسیب حساس میباشند که یک جابجایی کوچک در موقعیت قرارگیری دیسک و یا آسیب فیزیکی به خود دیسک، میتواند منجر به ناراحتیهای خفیف تا بسیار شدید شود.
درمان این مدل از دردهای پا و قسمتهای پایینی پشت پا به نوع عارضه بیرون زدگی دیسک و میزان شدت آن وابسته است. یک بررسی و معاینه دقیق پزشکی زودبهنگام میتواند به کیفیت بهتر روند درمان کمک کند. پس شاید از مهمترین علائم دیسک کمر در پاها، انتشار این دردها به سمت پاها میباشد. در این مطلب به دلیل اهمیت نشانههای بروز دیسک کمر در پاها، این نشانهها را بیشتر مورد بررسی قرار خواهیم داد.
دیسکهای ناحیه ستون فقرات همانند یک ضربه گیر در بین مهرههای ستون فقرات عمل میکنند. این دیسکها از یک قسمت سخت بیرونی که یک مرکز و هسته ژله ای بسیار نرم را احاطه کرده، تشکیل شده است.
زمانیکه یک دیسک دچار آسیب و عارضه میشود، میتواند بیش از حد طبیعی خود دچار تورم شود و عصبهای نخاعی مجاور خود را تحریک کند. در موارد بسیار شدیدتر، پوسته محافظ پاره شده و موجب بیرون ریختن مایع ژلهای داخل هسته بشود.
این عارضه میتواند بعلت تحت فشار قرار گرفتن نخاع یا اعصاب نخاعی رخ دهد. این عصبها احتمالا نتوانند به شکل صحیحی کار کنند و در نهایت ممکن است سیگنالهای غیرنرمال به سمت مغز ارسال نمایند و یا سیگنالهای غیرطبیعی از سمت مغز دریافت کنند. متداولترین عارضه و علائم دیسک کمر در پاها ، مربوط به 5 مهره انتهایی ستون فقرات میباشد.
یکی از عللی که احساس درد ناشی از آسیبهای این ناحیه از ستون فقرات را میتواند بسیار شدید و غیر قابل تحمل کند این است که، این آسیب ممکن است از علائم دیسک کمر و سیاتیک باشد و عصب سیاتیک را که از نواحی پایین نخاع به طرف پاها میرود را نیز تحریک کند.
عصب سیاتیک یکی از بزرگترین عصبهای سیستم اعصاب محیطی بدن است که ارتباط بین مغز و نخاع را به دیگر قسمتهای بدن فراهم میسازد .
در حقیقت یک یا چند علت مهم به شروع علائم مرتبط با دیسک کمر و سیاتیک و همچنین عارضه بیرون زدگی دیسک ارتباط دارند، همانند تحلیل رفتن کلی بدن به علت افزایش سن، چاقی، آسیب های فیزیکی، بی تحرکی و اعمال فشار بیش از ظرفیت به ستون فقرات باعث بروز علائم دیسک کمر و سیاتیک میشود.
همانطور که میدانید یکی از اصلیترین علائم دیسک کمر در پاها، انتشار احساس درد به سمت پاها میباشد. اغلب بیماران از گسترش درد به سمت پاها شکایت دارند. اگر یکی از عصبهای ناحیه کمری به علل مختلفی همانند عارضه فتق دیسک کمر دچار آسیب شود، کارکرد صحیح عصبهای پا دچار اختلالاتی میشود و بیمار با احساس درد شدید در قسمت پاها و کمر مواجه میشود.
متداولترین علائم دیسک کمر در پاها شامل موارد زیر میباشد.
-
♦ احساس گرفتگی عضلات پا
-
♦ احساس سرما و گرما
-
♦ بی حسی و احساس ضعف شدید
همانگونه که مطرح شد، بیمار مبتلا به عارضه فتق دیسک کمر و درد پای چپ در ابتدا احساس درد را در قسمت کمر خود احساس میکند و اگر عصبهای ناحیه کمر نیز درگیر باشند احساس درد به سمت باسن، رانها و حتی پشت زانو نیز انتشار پیدا میکند. در حقیقت، هرچه میزان عصبهای درگیر شده بیشتر باشد احساس دردی عمیق رخ میدهد.
زمانیکه عصبهای ناحیه کمر بیشتر تحریک بشوند، احتمالا تمامی این علائم با نشانههایی همچون احساس سوزن سوزن شدن و بی حسی اندام همراه باشد.
زمانیکه شخص مبتلا شروع به راه رفتن یا ایستادنهای طولانی مدت میکند این عوارض و نشانهها احتمالا شدیدتر میشود. در این شرایط بیمار احساس درد شدید، سرما و یا گرما در پاها میکند و شاید تعادل خود را نیز از دست بدهد.
احساس درد در قسمتهای پایینی پشت، بعلت تحریک اعصاب، گرفتگی عضلات و التهاب، از متداولترین علائم دیسک کمر در پاها است. عارضه رادیکولوپاتی، که به ارسال سیگنالهای غیرطبیعی عصبها ارتباط دارد نیز رایج است و علائم آن شامل موارد زیر است:
♦ احساس درد شوک الکتریکی
فشار به اعصاب میتواند موجب احساس غیرطبیعی که غالبا به اسم درد شوک الکتریکی شناخته میشود، رخ دهد. برای فتق دیسک کمر، شوکها در یک یا هر دو پا احساس میشوند.
♦ احساس گزگز و بی حسی
بیماران در بیشتر موارد احساس غیرطبیعی همانند مثل احساس بی حسی، گزگز در پاها، و یا درد و سوزن سوزن شدن دارند.
♦ ضعف عضلانی
سیگنالهای عصبی که از سمت مغز ارسال میشود، احتمالا دچار اختلالاتی میشوند و باعث ضعف عضلات نواحی پایینی بدن میشوند.
♦ اختلالات گوارشی یا ادراری
این علائم از این رو اهمیت دارند که احتمالا از علائم سندرم نادری که غالبا از طریق فتق دیسک کمر و بین مهره پنجم و اولین مهره بوجود میآید، باشند. اگر احساس درد پشت پای شما با مشکلاتی در زمان ادرار کردن یا حرکات شکمی همراه میباشد یا دچار بی حسی در اطراف مقعد شدهاید بسرعت برای بررسی و معاینههای بیشتر به پزشک متخصص مربوطه مراجعه کنید. بعلت آنکه شاید یکی از علائم حاد دیسک کمر و درد پای چپ یک وضعیت اورژانسی پزشکی میباشد.
معمولا متخصصین ستون فقرات بعلت احساس درد بیمار در پشت یا در امتداد پاها، با انجام تست میزان حساسیت و همچنین سنجش میزان قدرت عضله میتواند بیماری فتق دیسک را تشخیص دهد. تصویربرداری ام آر آی نیز معمولا برای کمک به تشخیص بهتر دکتر استفاده میشود.
استفاده از عکسبرداری MRI میتواند عارضه فتق دیسک و همچنین اکثر مشکلات مربوطه را بویژه برای بزرگسالان نشان دهد. در حقیقت غالبا هیچکدام از این ناهنجاریها ربطی به علائم احساس درد ناحیه پایینی پشت نداشته باشند.
تشخیص و بررسی روند درمان بیماری فتق دیسک باید با ترکیبی از نشانههای فرد بیمار، مشاهدات و معاینههای فیزیکی و نتایج عکسبرداری انجام شود.
اغلب نشانههای بیماری فتق دیسک، به خودی خود در طول4 الی6 هفته بهبودی نسبی پیدا میکند. به هر حال اغلب مردم معمولا برای درمان احساس درد شدید در نواحی پشت و کمر به دنبال درمانهای پزشکی میباشند، بخصوص زمانیکه بعد از چندین روز احساس درد بهبود نمییابد.
درد در قسمتهای پایینی پشت و کمر، به صورت کلی با موارد زیر به صورت محافظه کارانهتری درمان میشود که شامل:
-
♦ ایبوبروفن برای کاهش التهاب و احساس درد
-
♦ بی حس کنندههای موضعی برای درمان گرفتگیهای عضلانی
-
♦ تزریق کورتیکواستروئیدها و یا ضد دردها در ناحیه دردناک
-
♦ تکنیکهای ریلکسیشن
روشهای درمانی دیگری شامل انجام حرکات ورزشی کششی حتی اگر برای جلوگیری از تحلیل رفتن عضلات باشد. همچنین استراحت مطلق به هیچ وجهی برای درمان درد پشت و کمر پیشنهاد نمیشود.
اگر روشهای ارائه شده در بالا جهت درمان بیرون زدگی دیسک تاثیری نداشت، امروزه برای کاهش التهاب از تزریق های داخل ناحیه کمر همانند تزریق کورتیکواستروئید و اوزون استفاده میشود.
جراحی فقط زمانی پیشنهاد میشود که تمامی درمانهای حمایتی و محافظه کارانه پس از هفتهها و یا حتی بیشتر، تاثیرگذار نباشد و شخص بیمار به علت آسیب به ناحیه اعصاب دچار ضعف شدید عضلات شده باشد.
احساس درد قسمتهای پایینی پشت و کمر میتواند بسیار آزاردهنده باشد، ولی بدانید که درمانهای پزشکی برای عارضه بیرون زدگی دیسک به علائم خاص شما و مدت زمان بروز علائم دیسک کمر و درد پای چپ و همچنین پیش بینی مراحل بیماری وابسته است.
غالبا درمانهای ساده بسیار مفید و موثر میباشند ولی در بعضی موارد ممکن است نیاز به درمانهای تهاجمیتر و عملهای جراحی باشد.
بخصوص اگر علائم دیسک کمر در پاها و احساس درد درحال وخیم تر شدن باشد. اگر چنین وضعیتی برای شما رخ دهد باید هرچه سریعتر برای بررسی و معاینههای بیشتر به متخصصین مربوطه مراجعه نمایید .
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو